Yürürlüklülere göre tüm işletme sahipleri çalışanlarının can güvenliklerini sağlamaktan sorumludur. Hepimiz her an birçok tehlike ile burun burunayız. Ancak özellikle işyerlerinde bu riskler yapılan işin mahiyetine göre daha fazla olabilir. İşte bu tehlikelerin minimize edilmesi firmalarda iş güvenliği uzmanı tarafından sağlanır. İşinin tüm yetkinliğine sahip bir uzman işletmelerde oluşabilecek kazaların önüne geçerken riskleri minimize eder. Böylelikle güvenli ve verimli bir iş ortamı hazırlar. Peki, iş yerinin güvenini sağlamaktan yükümlü olan bu meslek kolu tam olarak hangi sorumlulukları kapsar ve yetkileri nelerdir?
İçindekiler
İş Güvenliği Uzmanı Sınıfları
Her işyerinin tehlike kapsamı birbirinden farklıdır. Dolayısıyla bazısında azami güvenlik tedbirleri alınması gerekmektedir. Bu durum ayrıca alanda alınması gereken tedbirlerin ve yetkilinin sorumluluk kapsamını da değiştirir. Beraberinde ise bir sınıflandırma yapılmasını zorunlu kılar. 6311 sayılı kanun ile belirlenen bu sınıflandırmaya göre iş güvenliği uzmanı pozisyonunda görev alan yetkililerin çalışacağı işletmeler çalışma ortamındaki tehlike durumuna göre 3 kategoriye ayrılır, bunlar:
- Az tehlike içeren işletmeler
- Tehlikeli olarak tanımlanan işletmeler
- Çok tehlikeli olarak anılan işletmeler
Kanun ile belirlenmiş bu tehlike sınıflandırılması beraberinde iş güvenliği uzmanı olarak görev yapan personelin yetki ve sorumlulukları da belirlemektedir. Kısaca alacakları eğitim kapsamının çizgileri çizilmektedir. İşyerlerinde çalışanların güvenliğinden ve dolayısıyla iş yeri ortamındaki tehlikelerin minimize edilmesinden sorumlu kişiler yukarıdaki tehlike tanımına göre yine 3 sınıfta değerlendirilir. Bunlar:
- “A” Sınıfı
- “B” Sınıfı
- “C “Sınıfıdır
Bir firmada risk değerlendirme yapması gereken kişi elbette öncelikle işverendir. Ancak bu işin detaylandırılıp risk önleyici faaliyetleri yürütecek ayrı bir departman veya dışarıdan hizmet alınması gerekir. Çünkü gerekli eğitimleri alarak kanunlarla zorunlu kılınan sertifikalarının bulunması ve ilgili kurumlarla irtibatları kurması gerekir. İşverenin iş sürdürebilirliğini sağlaması için çok daha önemli çalışmalara zaman yaratabilmesi adına iş güvenliği uzmanı olarak bir departmanı görevlendirmesi en doğru yaklaşımdır.
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
Bir işletme eğer çalışma ortamı olarak bütün tehlikeleri içeriyorsa A sınıfı olarak değerlendirilir. Dolayısıyla A sınıfı iş güvenliği uzmanı çalıştırması şarttır. Bu uzmanın yüksek tehlike içeren işletmedeki çalışanların hayatlarını riske atmayacak şekilde çalışma şartlarını oluşturması gerekir. İşletmenizin mevzuatlara göre faaliyetini sürdürebilmesi için hangi tehlike sınıfında olduğu belirtilmesi kanuni bir zorunluluktur. Bir işletmenin SGK sicil numarasından oluşan NACE kodundaki tehlike sınıfına uygun olarak işçi güvenliğini sağlayan bir uzmanı barındırması da şarttır.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalar yürüten iş güvenliği uzmanının yürürlükte belirtilen şartları sağlaması gerekir. Mesela; fakültelerin mimarlık, fen ve mühendislik bölümlerinden mezun birini düşünelim. İki veya dört yıllık İş Sağlığı ve Güvenliği bölümlerini tamamlamış bireyler bu alanda görevlendirilebilir. Bunun yanında teknik personelden mimarlık ve mühendislik bölümlerinden mezun olan kişilerde iş güvenliği uzmanı alanında doktorasını yaparak yetki alabilmektedir.
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Nasıl Olunur?
Güvenli bir iş ortamı yaratmak adına yasalarla bazı düzenlemeler yapılmıştır. Sertifikaya sahip personellerin işletmelerin çalışan sayısına ve tehlike sınıflarına göre çalıştırılması zorunludur. Aksi takdirde cezai müeyyide uygulanması gerekir. Bu yüzden işletme sahipleri tarafından “A sınıfı iş güvenliği uzmanı nasıl olunur?” sorusunun cevabı araştırılan bir konu haline gelmiştir. İş güvenliği uzmanı olmak için gereken kriterler şu şekilde sıralanabilir:
- Üniversitelerin mimarlık, fen ve mühendislik bölümlerinden mezunu olunmalıdır. Bunun yanında iki ya da dört yıllık İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü tamamlanmalıdır.
- Üniversitelerin mimarlık veya mühendislik bölümlerinden mezun olanların İş Sağlığı ve Güvenliği dalında doktora yapması gerekir.
- A sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitimi almak gerekir.
- B sınıfında 4, C sınıfında ise 3 yıl fiili olarak çalışmış olunmalıdır.
- Çalışma ve Sosyal Güvenliği Bakanlığı eğitimlerini tamamlayarak 70 geçer not alınmalıdır.
- Üniversitelerin yukarıdaki bölümlerinden mezun olduktan sonra İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü veya bu kuruma bağlı kurumlarda en az 10 yıl çalışılmış olunmalıdır.
- Üniversitelerin yukarıdaki bölümlerinden mezun olduktan sonra İş Sağlığı ve Güvenliği kapsamında müfettiş yardımcılığı da içinde olmak üzere minimum 10 yıl görev yapılmalıdır.
Tüm tehlike sınıflarını içeren işletmelerde görev alan A sınıfı iş güvenliği uzmanının gerekli inceleme ve araştırmaları yapabilecek bilgi birikimine ve donanıma sahip olması gerekir. Birçok açıdan riskler hakkında öngörüde bulunarak oluşabilecek iş kazalarının önüne geçmelidir. Alınması gereken önlemler konusunda önerilerde bulunmalı ve sonrasında yapılıp yapılmadığını da kontrol etmelidir. Ayrıca kontrol yapan kurumlara gerekli raporları da sunması gerekmektedir.
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Görev Alanı
Ziraat ağır makine imalat ve üretim, elektrik-elektronik, cıva ve sülfür gibi ağır metaller, maden, gıda, petrol, mühendislik ve kimya tesisleri A sınıfı iş güvenliği uzmanı çalıştırmak mecburiyetindedir. Bu sınıf uzmanın görev alanları şu şekilde sıralanabilir:
- A sınıfı bir uzman B ve C sınıfı işletmelere yani az ve tehlikeli ortamı bulunan işletmelerde de görev alır.
- Hastalıklar ve iş kazaları ile ilgili şirketin diğer birimleriyle irtibat kurar.
- Çalışanların güvenliğine dair bilgilendirme, eğitim ve çalışmalar yapar.
- Olası yangın ve kazaların önlenmesine dair önerilerde bulunur ve çalışmalar yürütülmektedir.
- Çalışma ortamında risk hesabı yaparak gerekli düzenlemeleri yapar.
- Çalışanlara güvenlikleri konusunda rehberlik yapar.
- İşyerinde güvenli ortam sağlamak adına ilgili kurum ve kuruluşlarla görüşmeler ve çalışmalar yapar.
- İş ortamında gerekli araştırma ve incelemeler yapar.
- Hayati risk içeren faktörleri zamanında güvenli bir şekilde ortadan kaldırır.
A sınıfı iş güvenliği uzmanı şayet çalışan sayısı 1000 kişiden az ise çalışan başına 12 dakika, 1000 fazla ise tam gün görev yapması gerekir. Tehlikeli işleri olan işletmelerde çalışan sayısı 1500 kişiden az ise çalışan başına aylık 8 dakika, 1500 kişiden çok ise tam gün çalışma zorunluluğu vardır. Bunun yanında şayet az tehlikeli bir işletmede görev alacak ise 2000 kişiden az çalışanı olanlarda çalışan başına 6 dakika, 2000 kişiden fazla olanlarda ise tam gün çalışması gerekmektedir.
B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
Az tehlikeli veya tehlikesiz sınıfta yer alan işyerlerinde çalıştırılması zorunlu olan B sınıfı iş güvenliği uzmanı işletme ortamının güvenlik prosedürlerini denetler. Firmalar tercihlerine göre OSGB firmasından iş güvenliği hizmeti alarak veya kendisi istihdam ederek iş ortamlarını güvenli kılacak adımları atabilmektedir. Böylelikle tehlike arz eden koşullar tespit edilir ve önlenmesi adına gerekli olan adımlar atılmaktadır. Aynı zamanda ilgili kurumlara sunulması gereken dokümantasyonlar da eksiksiz sağlanır.
İş güvenliği uzmanı görev yetki ve sorumlulukları her sınıfta benzer olsa da çalışan sayısına ve tehlike sınıfına göre detaylanmaktadır. Çalışan sayısına göre gerekli olan uzmanın mevzuatta belirtilen şekilde çalışan başına güvenlik çalışması yapması gerekir. Özetle mevzuatta belirtilen sayı ve çalışma süresine kanunen riayet etmelidir. Böylelikle işletmenizde maksimum düzeyde güvenli bir ortam yaratabilirsiniz. Aksi takdirde OSGB firmasından alınan hizmet veya istihdam edilen uzmana rağmen işletmeye cezai müeyyide uygulanır.
B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Nasıl Olunur?
Bir konuda uzman olmak için resmi yapılan görev tanımının yerine getirilmesi ve eğitimin tamamlanması gerekir. İş güvenliği uzmanı için de durum aynıdır. Eğer işletmelerinizin güvenliği için B sınıfı bir uzmana ihtiyaç duyuyorsanız veya meslek olarak bu mesleği seçmek istiyorsanız işte kriterler:
- Daha önce iş güvenliğinde C sınıfı uzman olarak 3 yıl çalışmış olunmalıdır.
- C sınıfı uzmanlık belgesine sahip olunmalıdır.
- Üniversitelerin mühendislik ve mimarlık bölümlerinden mezun olmak ya da teknik eleman statüsünde bulunmak gerekir.
- B sınıfı uzmanlık eğitimlerine katılarak ve başarılı olmak gerekmektedir.
Yüksek lisans sahibi teknik personel, mimar ve mühendisler de yukarıdaki kriterleri yerine getirmek kaydıyla bu sınıf için gereken sertifikayı almaya hak kazanabilmektedir.
B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Görev Alanı
Eğer bir branşta ilerlemek istiyorsanız daha fazla yetki ve sorumluluk gerektiren bir üst adıma tırmanmalısınız. Mesela C sınıfı bir güvenlik uzmanı, sonra B ve ardından A sınıfına geçebilmektedir. Bu etapta da “B sınıfı iş güvenliği uzmanı nasıl olunur?” sorusunun cevabı da ilgi alanına girer. İlgili mevzuatları takip ederek kendini güncel tutan biri bu anlamda atacağı adımlar konusunda da bilgilenmiş olur. B sınıfı bir iş güvenliği uzmanının görev alanları:
- İşletme doktoru ile yıllık rapor hazırlaması,
- Sağlıklı ve güvenli iş ortamının sağlanması,
- İş kaza ve meslek hastalıkları hususunda çalışanların eğitilmesi,
- İşletmede güvenlik önlemleri alınmamışsa ilgili kurumların bilgilendirilmesi,
- Olmuş iş kazalarının nedenlerine dair analizlerin yapılması ve tekrarlanmaması için gerekli önlemlerin alınması,
- Hayati risk içeren koşullarda işletme faaliyetlerinin durdurulması,
- İşletmelerde güvenlik ve sağlık kontrollerinin istikrarlı olarak yapılması,
- İş ortamındaki riskleri değerlendirerek önlem alınmasına yönelik işverene rapor sunulması başlıca görevleridir.
Detay odaklı çalışan bir iş güvenliği uzmanı asgari denetimle maksimum verim sağlar. Çalışanların yazılı ve sözlü eğitimlerini vererek, gerekli bilgilendirmeleri yapar. Bunun yanında B sınıfı işletmelerde çalışacak uzmanın aylık olarak çalışan başına 20 dakika çalışması gerekir.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
6331 sayılı kanuna göre yasal çerçevesi çizilen iş güvenliğinde C sınıfı iş güvenliği uzmanı yalnızca çok az tehlikeli olan işletmelerde görev almaktadır. Bu sınıf A ve B’ye göre daha az sorumluluk ve eğitim gerektirmektedir. Ancak bu sınıfın gereklilikleri de yine mevzuata göre belirlenmektedir. İş güvenliği uzmanı işyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili belirlenen kurallara çalışanların uymasını sağlar. Bu ilk görevleri arasında yer almaktadır.
Tabi ki diğer sınıflardaki iş güvenliği uzmanı için gerekli olan özellikleri de sahip olması gerekir. Bunlar ekip çalışmasına uygunluk, dikkat ve düzenli olmak ile risk değerlendirmesi yapabilmektir. İş sağlığı ve güvenliği hususunda yeni yaklaşımları, teknolojileri ve yasal gelişmeleri de takip etmesi şarttır. Bu özellikler her sınıf için olmazsa olmaz bulunması gereken özellikler arasındadır.
Hızlı büyüyen bu meslek dalı birçok kişi için potansiyeli yüksek bir istihdam imkanıdır. Kanuni olarak açılan bu yeni meslek dalı aynı zamanda ilerlemek isteyenler için de gelişmeye açıktır. Yapılan risk değerlendirmesiyle işverenlere önerilerde bulunan iş güvenliği uzmanı böylelikle çalışanı da işvereni de korur.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Nasıl Olunur?
Şayet C sınıfı iş güvenliği uzmanı olmak veya bir personelinize bu görevi vermek istiyorsanız bazı kriterleri sağlamanız şart. Fakültelerin mimarlık ve mühendis bölümlerinden mezun veya teknik personeller ilk olarak bu sınıfın eğitimlerine katılmaktadır. Ardından yasalarca belirlenen sınavlardan başarıyla geçilmesi gerekmektedir. Bunun yanında üniversitelerin 2 yıllık İş Sağlığı ve Güvenliği bölümünden mezun iseniz bu sınıfın sınavlarına katılarak da sertifikası alabilirsiniz.
Az tehlikeli kategorisinde yer alan bu işletmelerde görev alacak olan C sınıfı iş güvenliği uzmanı firmada çalışan başına aylık 10 dakika bu konu üzerine çalışması gerekir. Bunun yanında bir güvenlik uzmanı mevzuatlarca kesinlikle sadece bir danışan değildir. Çünkü verilen yetkileri ve görevlerinden tam sorumludur. Alt mevzuatlarda sorumluluk sahibi olduğu net ve açık bir şekilde belirtilmektedir.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Görev Alanı
Bir işletmede kullanılan tünel, tanker veya silo vb. alanlarda yapılacak iş, bakım gibi çalışmalar ile talimatlar hazırlamak o işin güvenli ve verimli olarak sürdürülmesini sağlamaktadır. C sınıfı iş güvenliği uzmanı ilgili birimler arasında güvenliğe dair iletişimi güçlendirirken gerektiğinde işi durdurur. Bütün bölümlerde inceleme ve araştırma yaparak gerekli önlemlerin alınması için raporlar hazırlar. Bunun yanında tüm bunları yapabilmesi için işverenin desteğini de arkasına alarak bu çalışmaları sürdürür. C sınıfı iş güvenliği uzmanı için belirlenen görev alanı şu şekilde sıralanır:
- İş sağlığı ve güvenliğini tehlikeye düşüren konularda işverene bildirir.
- İşyeri hekimi ile sürekli irtibat halinde kalarak meslek hastalıkları konusunda fikir alışverişi yapar.
- İş yeri ortamını sürekli kontrol altında tutarak güvenli alan yaratır.
- Söz konusu işletmede oluşan iş kazalarını inceleyerek tekrarlanmaması adına önlemler alır.
- Gerektiği durumlarda tatbikatlar yapar.
- İş sağlığı ve güvenliği alanında çalışanların bilgilendirilmesini sağlar.
- İşverene iş güvenliği ile ilgili verdiği konularda şayet bir gelişme yoksa ilgili kuruma bildirir.
Az tehlikeli sınıfına giren işletmelerde bu iş güvenliği uzmanının işçi başına aylık 10 dakika hizmet vermesi gerekir. Bunun yanında hem az tehlikeli hem de 10 kişiden az çalışanı olanlar her çalışan başına yılda 60 dakika hizmet vermesi yasal olarak şarttır. Şayet bu işletmeler büyük ölçekli ise her 1000 çalışan için en az bir tane uzman tam gün görevlendirilmelidir.
İş Güvenliği Uzmanı Nasıl Olunur?
İşletmelerde yasal bir zorunluluk olan iş güvenliği uzmanı bulundurulma iki farklı şekilde sağlanabilmektedir. Gerekli yetkinlik ve özelliklere sahip bir departman bu alanda kursları tamamlayarak görevlendirme yapılabilmektedir. Ancak seçim yaparken bu alanda yetki verilecek kişinin belirlenen eğitime sahip olması şarttır. Bunun yanında sertifika almak için gerekli eğitimleri tamamlayacak düzeyde olması da önemli bir kriterdir. Bu personelin özellikleri:
- Kayıt tutma ve dokümantasyon kabiliyetine sahip,
- Disiplinli ve titiz,
- Etkin ve başarılı iletişim kurma becerilerine sahip,
- Çözüm odaklı,
- İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına hâkim,
- Detay odaklı,
- Takım çalışmasına yatkın,
- Problem çözme becerisine sahip,
- Neden-sonuç ilişkini doğru yorumlayabilen,
- Çoklu iş tanımlarında önceliklendirme yapabilecek yetiye sahip,
- Stresli ortamlarda sakin kalabilen,
- Gelişmeye ve yeniliklere açık,
- MS Office gibi yaygın kullanılan programları kullanabilen şeklindedir.
Tüm bu özelliklere sahip bir personelinize sertifika aldırdıktan sonra işletmenizin güvenliğini maksimum seviyede tutabilirsiniz. Bunun yanında “iş güvenliği uzmanı nasıl olunur?” hakkında tam ve detaylı bir bilgi sahibi olmak istiyorsanız bir uzmandan yardım almalısınız. Euro Life OSGB gibi tecrübesi ve donanımlı bilgisiyle bu konuda size danışmanlık verebilecek bir firmadan yardım talep edebilir, OSGB hizmetleri alabilirsiniz.
İster iş güvenliği uzmanı olmaya karar verin, isterseniz firmanız için bir uzmana ihtiyacınız olsun. Hiç fark etmez. Firmanızdaki bir personelin iş güvenliği olarak yetiştirmek istiyor da olabilirsiniz. Tüm bu konularda Euro Life OSGB olarak bizi arayabilir, mevzuatlara uygun eğitim ve çözümler hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz. İş güvenliği ve sağlığı konusunda size karmaşık gelen mevzuat konusunda yardım alabilirsiniz. Böylelikle hem çalışanlarınızın hem de kendi geleceğinizi güvence altına almış olursunuz.