Hemen hemen her türlü iş ortamında karşımıza çıkan iş kazası, son zamanlarda mercek altına alınan bir konudur. Çünkü kişiyi hem maddi hem de manevi anlamda ciddi sıkıntılara sokar. Bilinenin aksine sadece ağır işlerde beden gücüyle çalışanlarda değil, çalışma hayatının her alanında karşılaşılan bir durumdur. Bu sebeple, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası’nın 5510 sayılı Kanunu’nun 13. maddesinde iş kazası tanımı oldukça geniş tutulmuştur.
Bu yazımızda “iş kazası nedir?”, “raporu nasıl tutulur?”, “kim hazırlar ve işverenin sorumlukları nelerdir?” gibi soruların cevaplarını bulabilirsiniz.
İçindekiler
İş Kazası Nedir?
Genel olarak kaza; dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, bilgisizlik ve ehliyetsizlik gibi nedenlere bağlı olarak gelişir. Aniden ve arzu edilmeden, beklenmedik bir şekilde ansızın gelişen vücut bütünlüğünü bozan veya ölüm hallerini içeren zarar verici bir olaydır. Ayrıca iş yerinde gerçekleşen hiçbir kaza tesadüfen, nedensiz veya durup dururken meydana gelmez. Bu nedenle küçük veya büyük tüm kazaların nedenlerini araştırmak, analiz etmek ve dikkatlice incelemek gerekir. İşlemlerden sonra da tekrar oluşması veya etkisinin azaltılması için gerekli önlemler alınmalıdır.
Eğer bu talihsiz olay işyeri içerisinde veya dışarısında, iş esnasında, çalışanın işinden ya da dış etmenlerden kaynaklanan bir sebepten dolayı meydana gelmişse bu iş kazası olarak nitelendirilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre önceden planlanamayan, çoğu durumda kişisel yaralanmalara ve işin bir süre durmasına neden olan bir hadisedir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise belirli bir yaralanma veya zarara yol açan önceden planlanmamış ve beklenmeyen bir olay olarak tanımlar. Aslında bu durumlarda en önemli olan faktör çalışanın, kaza anında veya sonrasında ruhsal ve bedensel açıdan bir rahatsızlık yaşamamasıdır.
Hangi Durumlar İş Kazası Olarak Sayılır?
İşyerindeki kazalar güvenlik önlemi alınmamış mekanik-fizik koşullardan veya kişisel davranışlardan dolayı meydana gelebilir. SGK kanununda olaya dair 5 durum belirlenmiştir. Bu durumlar sigortalıyı kaza anında veya sonrasında ruhen ya da bedenen özre uğratan olaydır. Kanuna göre iş kazası:
- Sigortalının işyerinde mesai saatleri içerisinde bulunması,
- İşverenin yürüttüğü iş nedeniyle kaza geçirmesi veya sigortalı kendi adına ve hesabından bağımsız olarak çalışıyorsa devam ettirdiği iş sebebiyle gerçekleşmesi,
- İşverene bağlı çalışan bir kişinin, işyerinden başka bir yerde görevlendirilmesi nedeniyle asıl işinden bağımsız olarak geçirdiği zamanlarda olması,
- 4/1-a kapsamındaki sigortalı emziren kadının, süt iznine ayrıldığı zamanlarda olması,
- Sigortalı işçinin, işveren tarafından tahsis edilen bir taşıtla görevlendirildiği yere gidiş geliş sırasında yaşanması gibi durumlarda sayılmaktadır.
Bu kazalar, planlanmamış genellikle kişisel yaralanmalara, araç-gereç veya makinelerin zarara uğramasına ve üretimin bir süreliğine durmasına neden olabilir. Ayrıca herhangi bir olayın bu kapsamda değerlendirilmesi için aşağıdaki unsurların olması gerekir. Bunlar:
- Kazaya uğrayanın sigortalı olması,
- İş yerinde gelişen olayın kaza niteliğini taşımalı,
- Kaza kanununda bulunan durumlardan birinde meydana gelmesi,
- Kazanın hemen veya sonrasında ruhen ya da bedenen özre uğraması,
- Kaza ile zarar arasında nedensellik ilkesi bağı olması, yani iş kazasından kaynaklanan zararın oluşması şeklindedir.
Bunun dışında sigortalı çalışanların yaşadığı her olay işyeri kazası olarak değerlendirilmez. Ayrıca yukarıda belirtilen ilkeler gerek mevzuat gerekse yargı kararlarıyla geliştirilmiştir. Dolasıyla meydana gelen kazalar çeşitli kriterlere ve her somut olaya göre değişir. Bu doğrultuda hadisenin değerlendirilmesi, zarara uğrayan işçinin hak araması sırasında önemli bir yere sahiptir. Bunu da profesyonelden yardım alarak çözmek en uygun adımdır.
İş Kazası Raporu/Tutanağı
İş kanununda tanımlanan iş kazası, maalesef alınan tüm önlemlere ve tedbirlere rağmen yaşanan bir durumdur. İster işveren isterse sigortalı çalışan olun eğer sizin de başınıza böyle bir talihsizlik geldiyse ilk yapılması gerekenin sağlık yardımı olduğunu unutmayın. Sonrasında ise bu kazaya ilişkin iş kazası raporu hazırlanması gerekir. Çünkü gerek sağlık alanında gerekse hukuk tarafından işlerin daha iyi bir şekilde yürütülmesi açısından bu gereklidir. Ayrıca olaya ilişkin bir dava açılması gerektiği zaman bir ispat aracı olarak da önem taşımaktadır.
Bunun dışında dokümana dair düzenlemeler 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 Sayılı SGK Kanunu ile 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yapılmalıdır. Bu kanun ve düzenlemelere göre, işveren işyeri içerisinde veya dışarısında oluşan tüm kazalar yazılı olarak kayıt altına almalıdır. Çünkü bu tutanaklar, işverene karşı açılacak olan davalara karşı bir ispat niteliğini taşımaktadır.
İş Kazası Raporunu Kim Hazırlar?
Verilen birçok eğitime ve alınan binlerce önleme rağmen, bu tarz kazalar meydana gelebilir. Çalışma hayatında, özellikle büyük ve tehlikeli iş kollarında kazaların oluşma ihtimali daha yüksektir. Çalışanların ‘’bana bir şey olmaz’’ düşüncesi bu üzücü olayların önüne geçilmesine de engel olur. Bunun yanında yöneticilerin önemsiz görmesi de aynı sonucu doğurur. Ayrıca genellikle %2 öngörülemez durumlardan, %10 ise emniyetsiz ortam koşullarından dolayı oluşur. Bunun yanında %88 ise çalışanların güvensiz hareketlerinden kaynaklanır.
Bu tür olayların yaşanmaması adına hem işverenin hem de çalışanların bazı sorumlulukları yerine getirmesi gerekmektedir. Bunlardan biri meydana gelen olayın ardından iş veren tarafından iş kazası tutanağı hazırlanmasıdır. Bu belgenin tutulmasıyla alınan önlemler sayesinde, olası sorunların önüne geçmek mümkündür. Bildirim formu olarak da bilinen bu doküman zorunlu olarak düzenlenmektedir. Olayın yaşandığı günden itibaren 3 iş günü içerisinde yetkili mercilere bildirilmelidir. Ayrıca bildirgeyi, SGK’ya elektronik ortamdan, doğrudan veya posta yoluyla göndermek mümkündür.
İşveren, belgeyi SGK’ya bildirmesi durumunda hem para cezasından hem de diğer ödeneklerden muaf tutulmaktadır. Aksi takdirde sigortalıya ödenmesi gereken SGK’ya bildirdiği tarihe kadar geçen süredeki geçici iş göremezlik ödeneği, işverenden tahsil edilir. Bunun dışında işveren, iş güvenliği yasalarına göre asgari ve azami oranlarında değişen idari para cezasına tabi tutulur.
İş Kazası Raporu Nasıl Hazırlanır?
İşveren tarafından kaza tutanağı tutulması, olay sonrası yapılması gereken en önemli işlemdir. Söz konusu bu belgeler çok dikkatli bir şekilde hızlı ve özenli tutulmalıdır. Bunun dışında tutanakta kazaya ilişkin gerekli olan tüm bilgilerin detaylı bir şekilde anlatılmasına dikkat edilmelidir. Tutanakta bulunması gereken hususlar:
- Sigortalının işe giriş tarihi, çalıştığı bölüm ve görevi gibi işçinin tam bilgileri,
- Ayrıntılı bir şekilde kazanın nerede ve nasıl meydana geldiği,
- Kazasının olduğunu gören çalışma arkadaşları varsa tanık olarak gösterilmesi,
- Kaza geçiren çalışana olay yerinde iş yeri doktorunun tıbbi müdahalede bulunup bulunmadığı,
- İşçiye iş yeri doktoru dışında başka biri tarafından tıbbi müdahalede bulunulduysa o kişinin bilgileri,
- Kaza sonucu işçide uzuv kaybının olup olmadığı,
- Kazaya neden olan makine, araç veya gereçler,
- Kazanın meydana geldiği yere ait şayet varsa kroki, plan veya fotoğraflar şeklindedir.
Bunun yanı sıra kaza tutanağının yukarıda belirtilen detayların dikkate alınarak hazırlanması önemlidir. Böylelikle iş kazasının nasıl gerçekleştiği ve meydana geliş nedenleri detaylı olarak belirlenebilir. Ayrıca tüm detayların tutanakta bulunması ilerleyen dönemlerde meydana gelebilecek uyuşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur.
İş Kazasında İşverenin Sorumluluğu Nedir?
Bu kazalar genellikle yönetim hatalarından, ortam koşullarından, yeterli ve zamanında bakım yapılmamasından ortaya çıkar. Bunun yanı sıra denetim eksikliği, uygun ve yeterli eğitim verilmemesi de bu etmenler arasındadır. Ancak bu etkenlerin tamamı çalışanların güvensiz davranışları ve işyerlerindeki güvenlik önlemlerinin alınmaması olarak temel iki unsura indirgenebilmektedir.
Bunun dışında işyerinde özellikle ilk kez böyle bir olayla karşılaşan kişiler, panik ve heyecanla ne yapacaklarını tam olarak kestiremezler. Sonucunda sıkıntı ve telaş yaparlar. Bilindiği gibi herhangi bir iş kazası işverenin sorumluluğu altındadır. Bu nedenle bir hadise olduğunda işverenin yapması gereken;
- Kaza geçiren sigortalıya sağlık durumu için gerekli olan sağlık yardımını sağlamalı.
- Olayı hemen jandarma veya polise bildirmeli.
- En kısa süre içerisinde çalışanın yanına sağlık ekiplerinin gelmesi sağlamalıdır. Çalışan en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna ulaştırmalıdır.
- Kazaya ilişkin gerekli olan raporu düzenlemeli.
- Şahitlerin ifadesini almalı.
- Kazaya dair kayıt oluşturmalı.
- Kaza raporunu yasal süre içerisinde yetkili makamlara bildirmelidir.
Endüstriyel, iş sahaları veya şantiye başta olmak üzere çeşitli iş alanlarında istenmeyen kazalar yaşanabilir. Bu iş kazalarının meydana gelmesi durumunda iş verenin sorumlulukları vardır. Ayrıca iş güvenliği uzmanı ve işçinin yerine getirmesi gerektiği sorumluluklar da söz konusudur. Bunlar olay anında ve sonrasında yerine getirildiğinde büyük olumsuz sonuçların yaşanmasına engel olunur. Ayrıca ilerde de olası kazalara karşı tedbirler alınarak önlenebilmektedir.
İş kazaları kapsamında zarar düzeyini minimize etmek için Euro Life OSGB gibi firmalardan uzman yardımı alınması oldukça önemlidir. Bu kapsamda firmamızdan OSGB hizmetleri, işçilere verilmesi gereken zorunlu eğitimler ve alınması gereken önlemler konusunda danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.