Fiziksel risk etmenleri personellerin sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyen fiziki faktörlerdir. Sektörlere veya iş alanlarına göre fiziki riskler farklılık gösterebilmektedir. Yani her işin ayrı bir tehlikesi mevcuttur. Bu tehlikeleri ortadan kaldırmak iş yeri sahiplerinin sorumluluğundadır. İş yeri sahipleri risk oluşturacak tehlikeleri tespit ederek gereken önlemleri almalılardır. Bu sayede daha sağlıklı çalışma ortamı ve verimli bir üretim sağlanabilmektedir.
İçindekiler
İş Yerinde Fiziksel Risk Etmenleri Nelerdir?
Fiziksel risk etmenleri, tanım olarak iş yerlerinde çalışanlarının sağlığını etkileme ihtimali olan fiziki faktörler anlamına gelmektedir. Özellikle ağır ve tehlikeli iş alanlarında çalışanlar fiziki risk etmenlerine büyük ölçüde maruz kalırlar. Can kaybı başta olmak üzere mal kaybını da aynı şekilde engelleyebilmek için fiziki risk etmenlerinin tespit edilmesi ve buna istinaden gereken önlemlerin alınması icap etmektedir. Fiziksel risk etmenleri çeşitleri ise başlıca aşağıdaki gibidir;
- Ortam sıcaklığı (termal konfor)
- Gürültü
- Vibrasyon (titreşim)
- Aydınlatma
Yukarıdaki risk etmenleri çeşitleri önlenirse oluşabilecek kazalar da işletmelerde en aza inecektir.
Ortam Sıcaklığı (Termal Konfor)
Ortam sıcaklığı çalışanların sıcaklık, hava akımı koşulları açısından bedensel faaliyetlerini düzgünce yerine getirme durumudur. Termal konfor, kapalı bir alanda anında fark edilmez. Ancak belli bir süre geçtikten sonra rahatsızlık ortaya çıkar. Böyle bir durumda ise fiziksel risk etmenleri içinde yer alan termal konfor, çalışanların üretim sürecini olumsuz yönde etkiler.
Isının yeterli olmadığı durumlarda insan vücudunda bazı rahatsızlıklar ortaya çıkar. Kramplar, uyuşukluk veya his kaybı gibi fiziki sorunlar baş gösterir. Ayrıca yapılan bir araştırmaya göre soğuk bir iş yerinde çalışan personellerin vücudunda aşırı yağlanma olduğu gözlemlenmiştir. Termal konfor uzun vadede bile insan sağlığında önemli bir yer tutabilmektedir.
Çalışma ortamındaki ortam sıcaklığının sağlanmasında dört temel unsur mevcuttur. Bu unsurlar sırasıyla hava sıcaklığı, nem yoğunluğu, hava akım hızı ve radyant ısıdır. İdeal bir iş yeri ortamında bu unsurlar birbiri ile etkileşimde olmalı ve konforu sağlamalıdır. Fiziksel risk etmenleri, termal konfor bakımından bu dört unsurun düzensiz olduğu zamanlarda tehlike oluşturacaktır.
Gürültü
Çağımızın en önemli sorunlarından biri de gürültüdür. Endüstriyel alanda da gürültü üretimi etkileyen faktörler arasında gösterilmektedir. Gürültü hakkında gereken önlemler alınmadığında insanlarda bir takım fiziki sorunlar ortaya çıkabilir. İstenmeyen veya rahatsız edici ses olarak tanımlanan gürültü, insanlarda psikolojik ve fizyolojik rahatsızlığa yol açabilir.
Gürültü iş yerlerinde önlenemediği taktirde çalışanlarda işitme kaybı gibi ileri derece rahatsızlıklara davetiye çıkarabilmektedir. Endüstride gürültü kaynakları olarak perçinleme, kesici, ezici ve biçim verici makineler; pompa, kompresör, vantilatör, ateşleme sistemleri gibi çeşitli teknolojik aletler fiziksel risk etmenleri arasında gürültüyle beraber anılmaktadır.
Basınç Değişimleri
Basın değişimleri, iş yerlerinde az rastlanan fakat risk etmenleri içinde mutlaka yer alan önemli bir unsurdur. Sadece su altı çalışmalarında veya deniz seviyesinden çok yükseklerde iş yürüten yerlerde dikkate alınır. Sıradan atmosferik basınçtan çok daha yüksek bir basınç altında çalışan insanlarda çeşitli fiziki rahatsızlar gözlemlenebilmektedir.
Bu tür rahatsızlıklar başlıca dalgıçlarda kendini göstermektedir. Ani basınç düşmesi gibi durumlar, insan vücudunda birtakım rahatsızlıklara yol açar. Basınç değişimleri için gereken önlemler kesinlikle alınmalıdır. Alınmadığı taktirde organ kaybına varana kadar ciddi sağlık sorunları yaşanabilir. Fiziksel risk etmenleri arasında yer alan basınç değişimleri devamlı olarak kontrol altında tutulmalıdır.
Vibrasyon (Titreşim)
Mekanik sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan terime titreşim ismi verilmektedir. Bu olaya titreşim denildiği gibi vibrasyon ismi de denmektedir. Potansiyel enerjinin kinetik enerjiye veya kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşme evresine de aynı şekilde titreşim tanımını ifade etmektedir.
Mevcut endüstriyel sektörlerde veya iş yerlerinde pek çok sayıda titreşim kaynağı bulunmaktadır. İş yerlerindeki titreşimlerin meydana gelmesindeki en büyük neden ise makinelerdir. Özellikle darbe odaklı makineler çalışırken rahatsız edici bir vibrasyon ortaya koyarlar. Rahatsız edici bu titreşim ileri safhalarda insan sağlığı için tehlike oluşturabilir. Bu nedenle de titreşim, fiziksel risk etmenleri arasında sayılmaktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2013 senesinde çıkarmış olduğu yönetmelik, iş yerlerindeki titreşiminin hangi durumlarda insan sağlığını olumsuz etkilediğini bizlere söylemektedir. Yönetmeliğe göre çalışanlar; el için 5m/s2, komple vücut için 1,15 m/s2 değerlerinin üstündeki titreşimlere asla maruz kalmamalılardır. Bu sınırların üstünde titreşime maruz kalanlarda çeşitli kas veya iskelet rahatsızlıkları görülmektedir.
Radyasyon
Radyasyon, her zaman tehlike arz eden bir enerji çeşididir. Fiziksel risk etmenleri içinde yer alan radyasyon; atomlardan, güneşten veya diğer tüm yıldızlardan yayılabilmektedir. Dalga veya parçacık halinde yayılan radyasyon, iş sahalarında dikkat edilmesi gereken çok önemli bir enerjidir. Radyasyon günlük hayatta pek çok şekilde karşımıza çıkar. Televizyondan akıllı telefonlara kadar neredeyse her ürün belli bir miktar radyasyonu yayar.
Radyasyona aşırı maruz kalınması insanda ölümcül etkiler doğurur. Bu sebepten gereksiz radyasyon alımından kaçınılması gerekilmektedir. Bazı iş yerlerinin faaliyetleri radyasyon alanlarında gerçekleşebilir. Bu gibi durumlarda çalışanların gerekli önlemleri almaları ve ortamdan en az zarar ile ayrılmaları gerekir.
Aydınlatma
Aydınlatma da fiziksel risk etmenleri kapsamında değerlendirilen, iş yerlerinde göz ardı edilmemesi gereken ve üretim için zorunlu olan önemli bir etkendir. Işık iyi olduğu taktirde iş yerlerindeki olası kazaların riski en aza iner. Üstelik aydınlanmanın veya ışığın iyi derecede olduğu iş yerleri, tasarruf anlamında da ön plana çıkarlar.
Personellerin sağlığının korunması anlamında gerekli uygun fiziki koşulların en başında aydınlatma gelmektedir. Çalışanların göz sağlığı, iyi bir aydınlatma ile korunur. Bununla beraber kas veya iskelet sistemi travmaları da önlenir. Fiziksel risk etmenleri, aydınlatmanın mükemmel olması ile asgari düzeye iner, üretim artar.
İş yerinde Risk Etmenlerinden Korunma Yöntemleri
Gürültüden korunmak için başlıca gürültüyü azaltacak ekipmanın kullanılması gerekilmektedir. Bununla beraber gürültü kaynağına bazı eklentiler getirilmelidir. Eğer gürültü çeşitli makinelerden veya teçhizatlardan kaynaklanıyorsa susturucu özellik kazandırmak amacıyla aparatlar geliştirilmelidir.
Titreşimden korunmak için ise farklı yöntemler geliştirilmelidir. Titreşimin fiziki zararından en az etkilenme yolu, kesinlikle düzenli vardiya değişimidir. Sık sık el değiştirilen makineler insan vücuduna daha az zarar verecek ve fiziksel risk etmenleri korunma yöntemleri içinde değerlendirilecektir. Aydınlatmanın olumsuz etkilerinden korunma yolları ise şu şekildedir;
- Gün ışığının mevcut iş yapılan odaya doğrudan girmesi engellenmelidir.
- İş yerindeki pencerelerin, kolonların, tavanların veya duvarların rengi daha açık tonlarda seçilmelidir.
- Aydınlatma tek düze olmak zorundadır.
- Güvenlik işaretleri dışında kalan makine parçalarının mat renklerde boyanması gerekmektedir.
- İşçilerin görüş açılarını etkilemeyecek şekilde yapay ışık alanları donatılmalı ve bunun için gerekli gölgelikler kullanılmalıdır.
Aydınlatma fiziksel risk etmenleri içinde önemli bir yer tutar. Bu risk etmeni için alınması gereken önlemler yukarıdaki gibidir. Ortam sıcaklığına karşı alınabilecek önlemler ise gereken havalandırılmanın yapılması ve çalışanlara uygun kıyafetler verilmesi şeklinde söylenebilir. İş yerlerinde yalıtıcı malzeme kullanılması da ortam sıcaklığının olumsuz etkilerinden korunması için önemli yer tutmaktadır.