Bu toprakların en önemli gerçeklerinden biri depremdir. Binlerce yıl öncesinden başlayarak yakın tarihe kadar ülkenin neredeyse her yerinde sayısız deprem yaşandı. Çoğu yıkıcı olan bu depremler, geride enkaz ve acı bıraktı. Fakat depremin varlığı, ona karşı önlem alınması gerçeğini de ortaya çıkarıyor. Elbette koruyucu ve yıkılmayı önleyici deprem eğitimi, yasa ve yönetmeliklerle alınıyor. Ancak bu coğrafyada yaşayan herkesin bireysel deprem eğitimi alması gerekiyor. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, deprem tatbikatı yapmayı zorunlu kılıyor.
Çünkü Türkiye bir sanayi ülkesi. Bu nedenle nüfusun büyük bölümü, üretim tesisleri içinde yer alıyor. Üretimin hiç durmadığı bu tesisler vardiyalar halinde çalışmayı sürdürüyor. Depremin oluşma zamanı da bilinmediğinden her dakika depreme hazırlıklı olmak gerekiyor. Yine yasa ve yönetmeliklerle işyerlerinde çalışanların doğal afetlere hazırlıklı hale getirilmesi sorumluluğu işverene veriliyor. Böyle olunca da her olayda olduğu gibi can güvenliğinden öncelikle işveren sorumlu oluyor.
Bu nedenle işverenler çalışanlarına hem deprem eğitimi vermek hem de hazırlıklı olmayı sağlamak için deprem tatbikatı yapmak zorunda. Çünkü depreme hazırlıklı olmak ancak eğitimle ve öğrenilenleri tatbik etmekle mümkündür. Bu nedenle yasa emretmese bile bu hazırlığı yapmak herkesin sorumluluğundadır.
İçindekiler
Deprem Tatbikatı Neden Yapılır?
Türkiye, hem deprem hem de üretim ülkesidir. 1999’daki Körfez Depremi, sanayi tesislerindeki etkiyi gözler önüne serdi. Hem depremin hem de sanayinin buluştuğu bu örnek, yetkilileri önlem almaya yöneltti. İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası ile doğal afetlere karşı eğitim ve tatbikatlar yapılması zorunlu kılındı. Çünkü sanayi çalışanlarının da deprem anındaki davranışlarının önceden belirlenmesi gerekiyor. Bunun için sadece toplanma alanları hazırlamak yetmiyor.
Yasa ve yönetmelikler çalışanların eğitimlerine büyük önem veriyor. Bu kapsamda çalışanların deprem, yangın ve sel gibi doğal afetlere karşı da eğitilmesi gerekiyor. Eğitimin yanında işletmenin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre destek elemanı belirlenmesi gerekiyor. Hem çalışanların, hem de destek elemanının bilgilerini tatbik edebilmesi için tatbikat senaryosu hazırlanmalıdır. Bu senaryo büyük önem taşıyor. Senaryo, hangi çalışanın hangi görevi yapacağını belirliyor.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) işyeri, okul gibi yerlerde deprem tatbikatı yapılmasını 6 ayda bir öneriyor. Çünkü bu şekilde çalışanların paniğe kapılmadan ne yapacakları, yıkım varsa kurtarma çalışmalarına nasıl katılacakları ve hangi görevleri alacakları belirlenecektir. Deprem gibi doğal afetlerin en büyük etkisi psikolojiye yöneliktir. Afetler halindeki panik, felaketlerin boyutunu büyütebiliyor. Tatbikatlar sayesinde personel, olası afete hazırlanabilecektir. Böylelikle afet durumundan en az kayıpla kurtulmak mümkündür.
Deprem Tatbikatı Nasıl Yapılır?
Her tatbikat için öncelikle senaryo gereklidir. Ancak bundan önce yapılan tatbikatın yönetmeliğe uygun olması ve raporlanması gerekir. Tatbikat, iş sağlığı ve güvenliği için son derece önemli bir durumdur. Bu nedenle hadisenin raporlanması gereklidir. Buradaki amaç, eğitimin ve tatbikatın amacına ulaşmasıdır. Bu bağlamda “deprem tatbikatı nasıl yapılır, tatbikat esnasında neler yapılır, sonrasında neler yapılır?” gibi sorulara cevap aranmalıdır. Oluşturulan senaryo birebir uygulanmalıdır.
Uygulama adımları şöyle sıralanıyor:
- Deprem senaryosu oluşturun
Senaryo, doğal afet tatbikatının tüm detaylarını içermelidir. Senaryodaki depremin saat kaçta, kaç büyüklüğünde meydana geldiği gibi detaylar deprem tatbikatı için önemlidir.
- Uygulama yapın
Senaryo gereği, hangi çalışanın ne yapacağı, nerede nasıl davranacağı belirlenmelidir. Kurtarmaya katılacak çalışanlar görevlerinin başına geçmelidir. Senaryo gereği dışarıda kalan personel toplanma alanına geçmelidir.
- Raporlayın
Tüm bu işlemler adım adım raporlanmalıdır. Bunun için tatbikat raporu adımları izlenmelidir.
Deprem Tatbikatında Kullanılan Ekipmanlar Nelerdir?
Doğal afetlerin tatbikatları oluşturulan senaryo kapsamında uygulanıyor. Elbette senaryo belirlenirken görevlerin de belirlenmesi gerekiyor. Bunun için İş Sağlığı ve Güvenliği uzmanları gerekli tüm donanımları sağlıyor. Destek elemanının yetiştirilmesinden, eğitimlerin verilmesine, tatbikat senaryosunun hazırlanıp uygulanmasına kadar önemli bir görev yürütüyor. Ayrıca detaylı ve anlaşılan bir şekilde raporlama da yapıyor.
Bu kapsamda görev tanımlarının da doğru yapılması gerekiyor. Tehlike sınıfı ve çalışan sayılarına göre destek elemanı belirlenmesi gerekiyor. Bu elemanlar, afet durumunda görev alarak çalışmaya başlıyor. Oluşturulan senaryo gereği destek elemanı verilen görevi yapmaya başlıyor. Bu bağlamda eğitimlerde deprem anı davranışı, sonrası yapılması gerekenler de belirleniyor. Senaryo gereği kurtarma tatbikatı da yapılıyorsa ekipmanların belirlenmesi gerekiyor. Çünkü her afet durumu için farklı ekipman kullanmak gerekiyor. Bu ekipmanları işyerinde bulunması şart elbette. Rapora da deprem tatbikatı sırasında kullanılan ekipmanların detaylı şekilde yazılması gerekiyor.
Deprem anında ve sonrasında kullanılmak üzere şu ekipmanların bulunması gerekiyor:
- İş eldivenleri
- Balta
- Yangın söndürme tüpü
- Balyoz
- Kazma
- Sivri uçlu ve küt uçlu kürekler
- Kaldırma ve tahliyede kullanılan halatlar
Tatbikatlarda arama kurtarma ekiplerine haber verme ve yardımcı olma uygulamaları da yapılmalıdır. Eğitimde, arama kurtarma ekibine nasıl yardımcı olunacağı aktarılmalıdır. Arama kurtarma ekiplerinin kullandığı ekipman ve aletler profesyoneldir. Her işyerinde bulunması gerekmeyen bu ekipmanlar sayesinde küçük alanlarda bile büyük yükler kaldırılıyor ve canlar kurtarılabiliyor.
Deprem Tatbikatı Raporu Kim Tarafından Hazırlanır?
Doğal afet senaryosuna bağlı kalınarak yapılan her tatbikat raporlanmalıdır. Bunun için de İş Sağlığı ve Güvenliği uzmanları önemli görevler üstleniyor. Bu bağlamda deprem tatbikat raporu hazırlanmalıdır. Üstelik tatbikata katılanlar tarafından ıslak imzalı olarak kayıt altına alınmalıdır. Bu görev, iş güvenliği ve sağlığı uzmanlarınındır. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi bu gibi gerekli ve önemli konularda uzmandır. Tatbikatın ne zaman yapılacağı, nasıl raporlanacağı uzmanlık alanı içindedir.
Deprem tatbikatı yapıldıktan sonra tatbikat raporu dikkatlice hazırlanmalıdır. Bu rapor, yapılan işlemi kayıt altına almak için önemlidir. Bunun için raporda adım adım neler yaptığı şöyle aktarılmalıdır:
- Tatbikatlar, çalışanların hazırlığını ölçmek için haberli ve habersiz şekilde yapılabiliyor. Bu nedenle raporda tatbikatın, türü ve uygulama şekli belirtilmelidir.
- Tatbikatın planlanan süresi belirlenmeli ve tamamlanma süresi tutulmalıdır. Hava durumunu belirtin.
- Acil durum yöneticisi, alarm şekli ve alarmı veren kişinin isimlerine yer verilmelidir.
- Deprem tatbikatı senaryosu hazırlanmalıdır. Hazırlanan senaryo birebir şekilde rapora işlenmelidir.
- Hedef, gerçekleşme durumu gibi bilgiler rapora yazılmalıdır.
- Tatbikat fotoğrafları da eklenerek, tatbikata katılanların isim listesi hazırlanmalıdır. Ayrıca katılanlar isim ve ıslak imza ile tatbikata katıldığını belirtmelidir.
Deprem Tatbikatı Neden Önemlidir?
Özellikle deprem, herkesin birlikte yaşamayı öğrenmek zorunda olduğu bir doğal afettir. Üretim kampüslerinde çok fazla insanın bulunması, afetler durumunda hazırlığı gerektiriyor. Bu hazırlığın en iyi yöntemi de eğitimlerdir. Ancak her eğitimin başarılı olması için uygulama şarttır. Uygulamanın en iyi yöntemleri de tatbikatlardır. İşletmelerde bu tür tatbikatlar mevzuat emrettiği için değil, insani değerler açısından önemli olmalıdır.
Her çalışan, doğal afet durumundaki davranışların olgunluğuna tatbikatlar sayesinde ulaşıyor. Bu nedenle AFAD’ın da belirttiği gibi en az 6 aylık periyotlarda tatbikatların yapılması gerekiyor. Doğru iş sağlığı ve güvenliği uzmanı ile doğru uygulamalar yapmak mümkündür. Bu yüzden, deprem tatbikatı gibi önemli bir konuyu uzmanlarına bırakmak gereklidir. Uzmanlar, bu konuda gereken tüm donanıma sahiptir. Hem çalışanların eğitimi hem tatbikatlar hem de sonrasındaki raporlama için uzmanlar göreve hazırdır.