İş ekipmanlarının periyodik kontrolü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından zorunlu hale getirilmiştir. 5.04.2013 tarihli, 28628 sayılı İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ile denetimler gerçekleştirilmektedir. Bakanlık tarafından yürütülen yönetmelikte amaç; iş ekipmanlarında uyulması gereken şartları belirlemektir. Bu yönetmelik ile iş yerlerinde kullanılmakta olan iş ekipmanlarının güvenlik ve sağlık için uyulması gereken şartların belirlemektir.
İş ekipmanlarının periyodik kontrolü ile ilgili yönetmeliğe göre iş ekipmanlarının periyodik muayenesi belirli standartlara göre gerçekleşmelidir. Hem ulusal hem de uluslararası standartların referans alındığı bu süreçte üretici verileri de önemlidir. Periyodik kontrol kapsamında üretici verileri fen ve teknik gereklilikler bakımından ele alınmalıdır. Bu yazımızda periyodik kontrol kavramını ele aldık. Ayrıca ilgili yönetmelik ya da periyodik kontrolü yapılması gereken iş ekipmanları hakkında bilgiye de bu içeriğimizden ulaşabilirsiniz. Peki, periyodik kontrol nedir?
İçindekiler
Periyodik Kontrol Nedir?
Periyodik kontrol, iş yerlerinde kullanılan ekipmanların iş güvenliği açısından kontrol edilmesidir. Bu bağlamda iş ekipmanlarının görevlerini yerine getirip getirmediği belli periyotlarla test ve muayene. Periyodik muayene olarak da adlandırılan periyodik kontrol iş ekipmanlarının periyodik kontrolü bağlamında gerçekleştirilir.
Periyodik kontroller, ilgili bakanlık tarafında yürütülen periyodik kontrol yönetmeliği kapsamında belirtilen sıklıkta ve zaman aralıklarında gerçekleştirilir. Ayrıca ekipmanların güvenliğinin bozulması ve tehlikeye neden olacak durumlarda, kazalar ya da çalışma yöntemlerindeki farklılıklarda da gerçekleştirilir. Bu süreçte kullanılan ekipman uzun süre kullanılmadığında da uzman kişilerce kontrollerin yapılması gerekmektedir. Yönetmeliğe göre iş ekipmanının ilk kullanımında kontrolü yapılmalıdır.
İş Ekipmanları Periyodik Kontrol Yönetmeliği
İlgili iş ekipmanları periyodik kontrol yönetmeliği, iş yerlerinde kullanılan iş ekipmanlarının düzenli kontrolleri ele alınmaktadır. Bu yönetmelikte iş yerlerinde güvenli çalışma ortamları sağlanması ve iş güvenliğinin sağlanması ön plandadır.
Bu yönetmeliğe göre uzmanlar, iş yerinde bulunan iş ekipmanları belli aralıklar ile kontrol eder ve denetler. Denetçiler; basınçlı kaplar, iş makineleri, tesisat sistemleri, kaldırma sistemleri ve taşıma araçlarını bu süreçte kontrol eder. Yeni gelen ekipmanların kurulması, kullanılması ya da uzun süre kullanılmayan ekipmanların tekrar kullanılmaya başladığında da denetim gerekmektedir. Oluşan herhangi bir kaza, doğal olay ve benzeri durumlarda da yönetmelik gereği periyodik kontroller gerekmektedir. İş ekipmanlarının periyodik kontrolü, çalışma ortamlarının daha güvenilir ve iş kazalarının minimize edildiği bir alan olması için önemlidir. Hem iş güvenliği hem de işçi güvenliğini ön planda tutan bir yönetmeliktir.
İlgili yönetmeliğe göre her işveren; işçilerinin güvenliğini sağlamak ile yükümlüdür. Bu bağlamda iş yerinde can ve mal güvenliği ayrıca ekipmanların kullanımında güvenliği sağlamalıdır. İş ekipmanlarının periyodik kontrolü, iş yerinde meydana gelebilecek kazaların en aza indirilmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca iş yerlerinde çalışma şartlarının iyileştirilmesi için periyodik muayene ve periyodik kontrollerin yapılması zorunludur.
Periyodik Kontrolü Yapılan İş Ekipmanları
İş ekipmanları, bir işin yapılma sürecinde kullanılan herhangi bir cihaz, makine, alet veya tesisat olabilir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yönetilmekte olan 25.04.2013 Tarih, 28628 Sayılı yönetmelik iş ekipmanlarının periyodik kontrolü yöneliktir. Bu yönetmelikte kontrol ve muayenesi düzenli yapılması gereken ekipmanlar belirtilmektedir. Basınçlı kaplar, tesisatlar, kompresörler, kaldırma ve taşıma ekipmanları bu yönetmeliğe göre periyodik olarak kontrol edilmelidir. Ayrıca makineler ve cihazlar, yangın tüplerinin de yönetmeliğe göre muayene ve kontrollerinin periyodik olarak yapılması gerekmektedir. Havalandırma sistemleri, elektrik sistemleri de bu muayene süreçlerine dahil olan iş ekipmanlarıdır.
İş ekipmanlarının periyodik kontrolü, iş yerinde meydana gelebilecek olumsuzlukların azaltılmasına yönelik gerçekleştirilen bir uygulamadır. Bu bağlamda periyodik kontroller ile iş yerlerinde iş ekipmanlarının belli aralıklar ile kontrol edilmesi gerekmektedir. İş yerinde can ve mal güvenliğinin sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca bu yönetmelik, iş ekipmanlarından kaynaklı oluşabilecek iş kazanlarının da en aza indirgenmesini amaçlar.
Belirtilen iş ekipmanlarının kurulum ve montaj koşullarına bağlı olduğu durumlarda kontrol gerekmektedir. Bu ekipmanın kurulumundan sonra ve ilk kullanımından önce, her yer değişikliğinde ekipmanın periyodik kontrolü yapılmalıdır. İş ekipmanlarının periyodik kontrolünü yetkili kişiler yapar. Kontrol sonrasında iş ekipmanının güvenli çalıştığı ve doğru kurulduğuna yönelik bir uzman belgesi düzenler.
Basınçlı Kaplar
Basınçlı kaplar, iş yerlerinde sıklıkla kullanılan iş ekipmanlarından biridir. İçerisinde çeşitli büyüklükte, yapıda sıvı ya da gaz basıncı bulunan kapalı basınçlı kaplar, oldukça tehlikelidir. Kabın içerisinde yer alan aşırı basınç büyük bir tehlike arz eder. Basınçlı kabın üretilirken ya da işletilirken patlama riski bulunmaktadır. Oluşabilecek bir patlama ciddi boyutlu hasarlara ya da yaralanmalara yol açar. Bu nedenle basınçlı kap ve tesisatlarının kontrolleri yapılmalıdır. Gerçekleştirilen bu kontrollerdeki amaç ekipmanın ya da tesisatın işlevini güvenle yerine getirip getirmediğinin tespit edilmesidir. Uzmanlar, basınçlı kaplar ve tesisatlarının periyodik kontrolleri, ürün standardına ve ilgili yönetmeliklerine uygun olarak yapar. Basınçlı kaplar periyodik kontrol işlemleri bu şekildedir.
Yangın Tüpleri
Yangın tüpleri iş ekipmanlarının periyodik kontrolü kapsamında ilgili yönetmelik uyarınca kontrol edilen iş ekipmanlarındandır. Bu ekipmanlardan sıklıkla acil durumlarda küçük çaplı yangınlara müdahale etmek ya da kontrol altına alma noktasında yaralanıyoruz. İş yerlerinde bulunması gereken bir ekipman olan yangın söndürme cihazının periyodik kontrolleri yapılmalıdır.
Basınçlı kazandan oluşan bu yangın müdahale aracı ilgili yönetmelik kapsamında iş ekipmanlarının periyodik kontrolü gerekmektedir. Küçük ölçekli yangınlara müdahale edilmesini sağlayan bu ekipmanın muayenesi 1 yılı aşmayan bir süreçte uzmanlar tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu bağlamda yangın tüpleri periyodik kontrol süreleri yılda en az 1 kere yapılmalıdır.
Havalandırma Tesisatı
Havalandırma tesisatları, hemen hemen her iş yerinde bulunmaktadır. İhtiyaç ve şartlara göre farklı amaçlar ile kullanılan havalandırma tesisatları, iş ekipmanlarının periyodik kontrolü konusundaki yönetmeliğe tabidir. Bir fabrikada zararlı gazların tahliyesini sağlayan havalandırma sistemi ofiste ise sıcaklığı sağlama konusunda kullanmaktadır. Havalandırma sistemi, iş yeri çalışanlarının soğuk ve sıcak hava şartlarından etkilenmemesi, oluşan zehirli gaz solumaması için oldukça önemlidir. Havalandırma tesisatları, hava akışında meydana gelebilecek her türlü zararlı etkiden korunulmasını sağlayan bir sistemdir. Dolayısıyla havalandırma tesisatlarının kontrolü uzman ekipler tarafından gerçekleştirilmelidir. Yapılan doğru hesaplamalar ve muayeneler ile havalandırma tesisatı sistemin yeterliliği ölçümlenmelidir. Havalandırma tesisatı periyodik kontrol işlemleri bu şekildedir.
Kompresör
Kompresörler; gaz ya da buharı, girişteki basıncından daha fazla bir basınç ile sıkıştırmaktadır. Kompresör periyodik kontrolü bağlamında muayenesi gerçekleştirilmelidir. Kompresörlerin, hava tankının muayenesi periyodik olarak gerçekleştirilmelidir. Kompresörlerin kontrolleri yönetmelikte de belirtildiği gibi yılda 1 kez yapılmalıdır.
Elektrik Tesisatı
İşyerlerinde birçok iş ekipmanı çalıştığı için elektrik tesisatının güvenli olması ve sıklıkla kontrol edilmesi önemlidir. Tesisatta yaşanan bir aksaklık büyük problemlere yol açar. İlgili yönetmelik uyarınca iş yerlerinin elektrik tesisatının yılda en az bir kere bakımının ve kontrollerinin yapılması zorunludur. Bu elektrik tesisatı periyodik kontrolü gerçekleştirilmesi hem can ve mal güvenliği hem de iş işleyişinin güvenli olması için önemlidir. Bu bağlamda kontrol ve muayeneler; gözle kontrol, fonksiyon testi, termal görüntüleme ve topraklama ölçümleri şeklinde gerçekleştirilmelidir.
Makine
Yönetmelik kapsamında iş yerlerindeki makine periyodik kontrolü gerçekleştirilmelidir. İş ekipmanları periyodik kontrolü sürecinde ekipmanın güvenli olarak çalışıp çalışmadığı tespit edilmektedir. Bu süreçte periyodik olarak bir muayene gerçekleştirilmelidir. Bu süreçte iş makinelerinin kontrolleri makineye göre değişiklik göstermektedir. Taşıma makinelerinin periyodik kontrolleri 3 ayda 1 kez gerçekleşirken; basınçlı kaplar vb. için ise yılda bir kez kontrol gerçekleştirilmelidir.
Tehlike Sınıflarına Göre Periyodik Sağlık Kontrolleri
İş yerlerinde tehlike sınıfına göre periyodik sağlık kontrolleri gerçekleştirilmelidir. Az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli şeklinde iş yerlerindeki tehlike sınıflarına yönelik bir sınıflandırılma yapılmaktadır. İş ekipmanlarında periyodik kontrolün yanı sıra periyodik sağlık kontroller, düzenli olarak gerçekleştirilmelidir. Az tehlikeli sınıftaki iş yerlerinde en geç beş yılda bir periyodik sağlık muayeneleri yapılmalıdır. Tehlikeli olarak sınıflandırılan iş yerlerinde ise sağlık muayeneleri en geç üç yılda bir gerçekleştirilmelidir. Uzmanlar çok tehlikeli sınıfındaki işyerlerindeyse en geç yılda bir kez olmak üzere periyodik muayene yapıyor. Peki, periyodik kontrol yapmaya yetkili kişiler kimlerdir.
Periyodik Kontrol Yapmaya Yetkili Kişiler
4 Nisan 2017 tarihli T.C. Resmî Gazetesi’nin 30047. sayısında konuya ilişkin bir bilgi yer almaktadır. Yönetmelikte kontrol yapabilecekler belirlenmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetki verilmiş olan eğitim kurumlarından eğitimlerini almış kişiler sorumlu olmaktadır. Ayrıca bu kurumlardan hizmet yeterlilik belgesi almış olan veya akredite olmuş periyodik kontrol şirketleri yetkilidir. İş ekipmanlarının periyodik kontrolü bağlamında uzman kişiler ekipmanların gerekliliklerine göre kontrol sağlamalıdır.