İş yerlerinin kişilerin çalışma ortamlarına ve durumlarına bağlı olarak çalışanların bazı zehirli maddelere maruz kalmaması adına önlem almaları gerekir. Çeşitli sektörlerde kullanılan üretim malzemelerinden kaynaklı farklı kimyasal maruziyetler yaşanma ihtimali vardır.
Solunum, farkında olmadan yutma veya sadece deri teması ile bile çok hızlı tepkimelere yol açabilen durumlar oldukça zorlayıcı etkiler bırakmaktadır. Dünya Çalışma Organizasyonu (ILO) ile belirlenen bazı toksik maddelerin kişiye etki bırakabileceği temas yolları bunlardır. Bunlara ek olarak plasenta adı verilen kişinin hamilelik sürecinde ortaya çıkan bir doku ile bu durum bebeğe de zarar verebilir. Damara, deri içine veya intraperitoneal adı verilen karın boşluğuna enjekte gibi durumlar da kimyasal madde maruziyeti doğurur.
Kimyasal maddeler kişilerden uzak durduğunda veya iş yeri hekimi ile gerekli önlemler alınarak bu maddelerle çalışmalar sürdürüldüğünde kişilere hiçbir zararı olmaz. Çoğu kimyasal havaya karıştığından görülen zehirlenmelerin çoğu solunumdan kaynaklanır. Kimyasalla temas edilen ortam dışında diğer alanlarda çalışan işçi grupları da gereken özenin gösterilmemesi nedeniyle zehirlenmelere maruz kalabilir. Bu durumlarda da iş yeri hekimi devreye sokularak sorunun çözülmesi sağlanır.
İçindekiler
Kimyasal Madde Maruziyeti Nedir?
Kimyasal maddelerin kalıcı hasar bırakabileceği hatta ve hatta bazı durumlarda ölümle sonuçlanabilecek etkilere sahiptir. Bu etkiler kimyasal madde maruziyeti adını alır. İş yerlerinde özellikle fabrika tarzı solunumu kötü etkileyen yerlerde kimyasal madde maruziyetleri istemeden de olsa fazlalaşır. Bunun temel nedeni fabrika dumanlarından yayılan çeşitli kimyasallardır. Önlenmesi için mutlaka özel geliştirilmiş maskelerin kullanılması ve düzenli aralıklarla iş yeri hekimi ile işçilerin sağlık kontrollerinin yerine getirilmesi gerekir.
Bunlar haricinde artık çoğu iş yerinde kimyasal uygulamalar veya çalışmalar yapıldığından kişi farkında olmaksızın bu maddelere maruz kalma ihtimali taşır. Her ne kadar önlem alınsa da anlık olarak meydana gelebilecek dikkat bozukluğu bu zehirli kimyasalların kişinin cildine bulaşmasına bununla da kalmayıp çevresindeki insanlar aracılığı ile yayılımına neden olma riski barındırır. Bu gibi durumların tespiti için iş yeri hekimi ile iş hayatına katkı sunan OSGB hizmeti hem işveren hem de işçiler için altın niteliğindedir.
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Kimyasal Riskler Nelerdir?
Kimyasal maddeler kişilere, doğaya, ekosisteme ve daha pek çok şeye akut veya kronik şekilde kalıcı hasar bırakan maddelerdir. Her yıl değişmekle beraber dünya genelinde yapılan bir araştırmaya göre yıllık total kimyasal madde miktarı 400 milyon ton üzerinde seyreder. Tarım enstitüsünde, ilaç yapımında, enerji sağlanması için çeşitli yerlerde kullanılan yakıtlarda, gıdaların ömrünün uzatılmasına katkı sağlamak için içerisine eklenen maddelerde bu ve bunun gibi daha birçok alanda yer alan kimyasal maddelerin zarar boyutu ne olursa olsun taşıdığı riskler bulunur;
- Kimyasal maddelere maruz kalarak sağlık problemleri yaşamak.
- Yanma ve patlama tepkimeleri gösteren kimyasalların olası bir kötü durumda kişi üzerinde uzuv kaybına kadar gidebilecek etkileri.
- Solunmaması gereken gazların akciğerlere dolarak zehirlenmeye yol açması.
- İşçilere eksik verilen bilgilendirmeler sonrası yaşanabilecek iş yeri kazaları.
- İş yerinde kullanılan ekipmanların iş sahasına uygun olmayan bir formda temin edilerek işin işleyişinin engellenmesi.
Kimyasalların iş yeri hekimi kontrolü altında birleştirilmesi veya işlem görmesi gerekir. İşverenler her ne kadar bulunulan ortamın güvenliğinden şüphe etmeseler de bir uzmanın yetkinliğine sahip olmadıklarından ne kadar önlem alsalar da bunlar iş yeri hekimi yönlendirmesiyle yapılanlar kadar etkili olmaz.
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Güvenliği Önlemleri Nelerdir?
Kimyasal maddeler patlayıcı veya hasar bırakan etkilere sahiplerdir. Sağlık üzerinde solunum yolu beraberinde kalp-damar hastalıkları, kimyasalın etkisiyle beraber oluşan kanser hastalığı, kişide önceden var olma durumuyla daha da şiddetlenebilecek astım ve alerjik durumlar, üreme ve nörogelişimsel bozukluklar gibi etkileri olan bu kimyasallarla çalışırken iş yeri hekimi yardımı ve çeşitli türden önlemler alınmalıdır;
- Asit ve bazlar ekzotermik reaksiyonlar doğurabileceğinden ayrı yerlerde muhafaza edilmemelidir.
- Kimyasal maddeler yanıcı olabildiğinden ısı ile temas etmemesi için önlem alınmalı, muhafaza edildiği yerlere darbe alması önlenmelidir.
- Çalışanlar gereken önlemler ışığında çalışmalarını sürdürmeli, bu konuda hem bilgi hem giyim açısından donanıma sahip olmalılardır.
- Kimyasal bulunan ortamlarda sigara kullanımı kesinlikle yapılmamalı ve kimyasala temas edildikten sonra yeme içme işlemi gerçekleştirilmemelidir.
- Çalışmalar sonlandıktan sonra iş yeri için temin edilen özel sabunlarla eller ve kimyasala temas eden bölgeler yıkanmalı, durum bu şekilde geçmeyecek gibiyse duş alınmalıdır. Bu süreç esnasında da iş yeri hekimi tarafından belirtilen tedaviye uyum sağlanmalıdır.
- Tutuşma özelliği taşıyan kimyasal maddelerin yanında kesinlikle ve kesinlikle kıvılcım çıkaran, yanma özelliği gösteren araçlar yer almamalı ve kullanım sağlanmamalıdır.
- Her kimyasal madde kendine has yerlerde korunmalı, bir kimyasalın bulaştığı kaba diğeri eklenmeden önce temizlik yapılmalıdır.
- Çeşitli karışıklıklar sonrası bir kimyasalın ne olduğu anlaşılamaz haldeyse asla koklama veya tatma gibi davranışlara yönelinmemelidir.
Kimyasal maddelerle çalışırken iş güvenliği önlemleri en temel şekilde böyle alınabilir. Elbette bir iş yeri hekimi bulundurulması veya düzenli şekilde alınacak OSGB hizmeti ile yardımcı olacak sağlık çalışanlarının yönlendirmeleriyle bu maddeler artıp azalmaktadır.
Kimyasala Maruz Kalan Kişiye İlk Yardım Nasıl Yapılır İş Yeri Hekimi?
Tedbirsizlik, gereken önlemlerin alınmayarak göz ardı edilmesi, bilinçsizce yapılan çalışmalar, kişilerin iş yerinde nasıl hareket etmesine dair yeterli donanıma sahip olmaması iş kazalarına neden olup kimyasal maddelerle ilişkide bulunmaya sebep olmaktadır.
Kimyasal maddeler iş sahasında yapılan çalışmalara bağlı olarak katı, sıvı, gaz, toz ve daha pek çok formda bulunmaktadır. En fazla zehirlenmelerin ve enfeksiyon durumlarının meydana geldiği gazlar alınan nefes ile akciğerlere dolduğundan bu tip bir işte yer alan herkes çok dikkatli olmalıdır. Korozif, patlayıcı, yanıcı, kişi sağlığına ve doğaya tehlikeli, tahriş edebilecek özelliklere sahip olan kimyasal maddelere temas edilmesi durumunda kişiye acil bir müdahale olarak ilk yardım yapılmalıdır. Kimyasala maruz kalan kişiye ilk yardım şu şekilde yapılabilir;
- Kimyasal maddeye temas edilmesi durumunda kimyasalın kişiye temas ettiği yer tazyiksiz su altında minimum 20 dakika kadar tutulur. Bulaşan kimyasal madde kimyasal yanık durumuna sebep olduysa bu işlem yine aynı şekilde uygulanıp iş yeri hekimi tarafından müdahale edilir. Gereken durumda ise kişinin hastaneye sevki gerçekleşir.
- Göz gibi dokulara bulaşan kimyasal maddelerin önce sakin bir şekilde su ile arındırılması ardından yardım istenmesi doğru olandır.
- Duman gibi gaz formunda da görülebilen kimyasal maddenin etkileri kişinin solunum yolunda yanma ve acı hissiyle beraber büyük tahrişlere neden olur. Böyle bir durumla karşılaşıldığında ilk olarak duruma maruz kalan kişi temiz ve açık bir havaya çıkarılır. Ardından kişi oturtularak nefes alıp verişleri kontrol edilmektedir. Kimyasal gazların etkileri zehirlenme, tahriş, doku hasarı gibi problemleri doğurabileceğinden bu durumda da 112 aranmalı, sakin bir biçimde durum ifade edilmelidir.
Kimyasal maddeye maruz kalan kişilere uygulanacak ilk yardım adımları bunlardır. Olabildiğince sakin kalınmalı, kişiye endişe verebilecek hareketlerden uzak durulmalıdır. Özellikle kimyasal yanıklarda görülen yara, su toplama, kıyafet yapışması ve benzeri durumlarda el ile hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir. Gereken adımlar uygulandıktan sonra iş yeri hekimi veya profesyonel bir ekipten yardım alınmalıdır.