Yangın Eğitimi

Hiç karşılaşılmak istenmeyen bir durum olsa da yangın eğitimi kişiyi hayatta tutan büyük bir kazanım olabilmektedir… İster doğal sebepler olsun, ister insani hatalar, yangın asırlar boyunca insanlığın en büyük sorunlarından biri olmuştur. Büyük kayıplara ve yıkımlara sebep olan yangın, üretimin önemli parçası olan sanayi tesislerinde meydana geldiğinde ise hasarın kolay onarılamaz olduğu görülmüştür.

Öğrenme ve tedbir alma becerisi bulunan insanoğlu, yangın için eğitim alarak yangınların kökünü kazıyamasa da çıkış nedenlerini azaltmakta hayli başarılı olmuştur. Asırlara dayanan deneyimler nedeniyle çoğu gelişmiş ülke, yangın gibi acil durum eğitimlerini kreş düzeyine indirmiştir. Ülkemizde de gelişen bilinç ve alınan kararlar nedeniyle yangın eğitimi genele yaygınlaştırılmıştır. Özellikle insanların hayatının büyük bölümünü kapsayan çalışma hayatı, bu eğitimi almadan başlamaz hale getirilmiştir.

İş Sağlığı Ve Güvenliğinin Ayrılmaz Parçası: Yangın Eğitimi

ILO ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluş ve birliklerle işbirliği yapılarak ülkemizde aktif şekilde uygulanmaya başlayan, iş sağlığı ve güvenliğinin ayrılmaz bir parçalarından biri yangınla alakalı eğitim olmuştur. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, yürürlüğe girdiği 2013 yılından bu yana, işverenin uzmanlar tarafından eğitim verme, çalışanların da eğitimlere katılma zorunluluğu vardır.

Bu zorunluluk, her insan için aslında bir gerekliliği oluşturmaktadır. Çünkü müdahalede ilk 5 dakikası hayati önem taşıyan yangın felaketi konusunda herkesin eğitimli olması toplum refahı ve sağlığı açısından da çok önemlidir. Her bina için zorunluluk olan yangın eğitimi konusunun kimden ya da hangi kuruluştan nasıl alınacağı ve ne şekilde olacağı yönetmeliklerle belirlenmiştir.

Yönetmelik gereği; yangın için eğitim sertifikasyon gerektiren bir durumdur.  Yangınların çıkış nedenleri incelendiğinde; ihmal, bilgisizlik ve adam sendecilik gibi eğitimsizliğe dayandığı görülmüştür. Bu da eğitimin ne kadar önemli olduğunun en önemli dayanağıdır.

Yangın Tatbikatı Hangi Sıklıkla Yapılmalıdır?

Yangın için eğitim konusunda en önemli ve en etkili sonuçların alındığı adım tatbikat bölümüdür. Binaların yangından korunması hakkında yönetmeliği, yangın tatbikatı hangi sıklıkla yapılmalıdır ve ne şekilde olmalıdır sorusunun cevabını net olarak vermektedir. Bu tatbikatta, yangın eğitimi konusunda profesyonelleşmiş, branşlaşmış ve her türlü sertifika sahibi profesyonel ekip tarafından oluşturulan senaryo vardır. Ayrıca yangın tatbikatı binada bulunan herkesin katılımı ile gerçekleştirilir.

Yangın konusunda bilgi ve becerilerin artırılmasını amaçlayan bu tatbikatlarda yangın felaketi senaryosu uygulanır. Yönetici veya amirin sorumluluğunda yapılan tatbikatta, yangından korunma, yangını söndürme, can ve mal kurtarma, ilkyardım, acil durum ekipleriyle işbirliği ve organizasyon gibi konular senaryolaştırılır. Yangın eğitimi alanların birlik halinde hareket etmesi, yangın söndürme alet ve malzemelerini tatbik etmesinin sağlandığı tatbikatların yılda 1 kez yapılması ve raporlanması zorunludur.

Yangın Eğitim Konuları Nelerdir?

İnsanların toplu halde bulunduğu fabrika okul gibi yerlerde, evlerde karşılaşılacak yangın felaketine karşı bilinçlenmek, hem toplumsal hem de insani bir görevdir. Bu konuda yangın için eğitim başlığı altında bir kategori bulunur. Yangın profesyonelleri tarafından verilen bu eğitimler, uluslararası standartta olmaktadır.

Yangın, toplumları ilgilendiren bir konu olduğundan insanlığın ortak edindiği tecrübeler ve bilgi paylaşımları sayesinde eğitimin standardı oluşturulmuştur. Bu standartta, kıvılcımın ilk görüldüğü andan, söndürme çalışmalarına ve ilkyardıma kadar pek çok yangın eğitimi önce teorik, ardından da pratik olarak verilir. Yangın için eğitim ve tatbikatları belirli periyotlarla tekrar edildiğinden etkili sonuçlar alınmaktadır. Olumlu sonuçları bilimsel olarak ortaya konulan tatbikatların sıklığı uzmanı tarafından belirlenerek uygulanmalıdır.

Yangın Nedir?

Profesyoneller tarafından verilen yangın için eğitim kapsamında öncelikle yangın nedir sorusunun cevabı aranmalıdır. Yangın bilimsel olarak, yanıcı herhangi bir maddenin yeterli ısıya ulaşması ve oksijenle birleşme sonucu yanma reaksiyonunun ortaya çıkmasıdır.

Ayrıca yangın, sadece alevlerin büyümesiyle zararlı olmaz, aynı zamanda yüksek ısı, duman, zehirli gaz salınımı ve patlama gibi sonuçlar doğurabilen ve felakete dönüşebilen bir afettir. Yangın eğitimi kapsamında ‘yangın üçgenine’ dikkat çekilir. Çünkü yangının oluşabilmesi için ‘yangın üçgeni’ adı verilen faktörlerin birleşimi gerekmektedir. Yeterli yanıcı madde, yeterli ısı ve oksijenle buluşursa yangın üçgeni oluşur ve alevlenme kaçınılmaz olur.

Alevlenmenin yangına dönüşmesi için de oksijenin yeterli miktarda olması ve zamanında müdahale edilmemesi durumunda yangın başlar. Yangın, üç aşamadan oluşur. Bu aşamalar, başlangıç aşaması, söndürücülerin kullanılması aşaması, kontrolden çıkma ve sıçrama aşamasıdır.

Erken müdahale edilememesi durumunda yangın, afet ile sonuçlanabilir. Yangın eğitimi sayesinde büyük ölçüde önlenebilen bu afet, insan hayatına mal olabilen sonuçlar doğurabildiği gibi, telafisi çok zor maddi zararları da beraberinde getirir. Yangın, aynı yaşam alanını paylaşan hayvan ve bitki gibi canlılara da zarar vermekte, gaz salınımı ciddi çevre kirliliği yaratmaktadır.

Yanmanın Çeşitleri Nedir?

Yangın konusunda bilinçlenmek için öncelikle yanmanın çeşitlerine bakılması gereklidir. Yangın için eğitim almamış kişiler tarafından ‘alevlerin büyümesi’ olarak değerlendirilen yangın, bilimsel olarak incelenmiş, standartları belirlenerek sınıflara ayrılmıştır. A ila F sınıfları arasında kategorilere ayrılan yangının, müdahalenin ne yönde yapılacağının bilinmesi açısından önemlidir.  Yangın eğitimi kapsamında yangının sınıflarını açıklayalım:

• A sınıfı: Katı haldeki organik maddelerin kor olarak alevli şekilde yandığı yangınlardır. Ağaç, mobilya, otlar, kömür, kumaş gibi yangınların parlama ve patlama gibi durumları bu sınıfa dâhildir.
• B sınıfı: Sıvı madde (Petrol kaynaklı, benzin, mazot, solvent, alkol gibi) yangınlarıdır. Katran ve parafin gibi sıvılaşabilen katı maddelerin yangını da bu sınıfa dâhildir.
• C Sınıfı: Gaz halindeki yangınlardır. Yangın eğitimi sırasında da öğretilen üretimin en önemli hammaddelerinden oluşan doğalgaz, propan, havagazı, metan, asetilen, bütan, LPG, hidrojen gazlarının neden olduğu yangınlardır.
• D sınıfı: Metal yangınları olarak adlandırılır. Lityum, alüminyum, plütonyum, magnezyum, uranyum, baryum, titanyum, çinko, potasyum, sodyum, kalsiyum gibi yanabilen metaller bu sınıftadır. Bu sınıfta yangın, daha çok metaller, toz ve hammadde halindeyken başladığı görülmüştür.
• F Sınıfı: Bitkisel yağlar nedeniyle pişirme esnasında genelde mutfak bölümlerinde başlayan yangınlar bu sınıftadır. Yemek fabrikası ve lokanta gibi yerlerde sıklıkla görülmektedir.

Müdahalenin önemi açısından yangının hangi sınıfta olduğunu bilmek ancak yangın eğitimi ile mümkündür.

Yangın Çıkış Sebepleri Nelerdir?

Yangın için eğitim alanının önemli bir bölümü de yangının çıkma sebepleri bölümünün incelenmesidir. Yangınların sebepleri, modern teknolojiler ile incelenerek rapor haline getirilmekte, bilgi paylaşımı sayesinde de küresel bir sonuca ulaşmaktadır. Yangının çıkma sebepleri, pek çok alt kategoriye bölünmüş, her biri ayrı ayrı incelenmiş ve sonuca göre önlem geliştirilmiştir. Yangın için eğitim sırasında da aktarılan ve en sık karşılaşılan yangın çıkış sebepleri şöyle incelenebilir:

• Yangından korunma önlemlerinin alınmaması: İlk sırada yeterli eğitimin verilmemesi sayılabilirken, ısıtıcı cihazların prizde unutulması, LPG gibi patlayıcı gazların kapalı ortamda tutulması gibi pek çok neden bu kapsamdadır. Çoğunluğunda insan hatası bulunan ve gözetim eksikliğinin payı olan bu sebeplerin içinde; gaz geçen hortumların zamanında kontrol edilmemesi, tehlike yaratabilecek makinelerin özensiz kullanımı da bulunmaktadır.
• Bilgisizlik: Yangın eğitimi sırasında da sıklıkla örnek verilen bu durum da ikiye ayrılır. Yangına sebep olma ve nasıl müdahale edeceğini bilmeme durumudur. Yangının çıkış ve büyüme sebepleri arasında en sık rastlanan bu duruma karşı eğitim, bilgisizliğin tek çözümüdür.
• İhmal: Tehlikeli madde bölgesinde sigara içmek, uyarı levhalarının aksi hareket etmek gibi pek çok ihmal örneği görülebilir.
• Kazalar: Kazalar, kendiliğinden gelişen olaylar gibi görünse de kazan patlaması, elektrik tesisatının aşırı ısınması gibi en sık görülen yangın sebeplerinden biridir. Ancak, yangın çıkış sebepleri konusunda olay yeri inceleme tutanakları göstermiştir ki, kazaların da altında yatan, bakımların zamanında yapılmaması, kapasite üstü kullanım gibi insan ihmaline dayalı sebepler bulunmaktadır.
• Sabotaj: Çıkarlar ya da kişisel kin uğruna yangınların çıkarıldığı bilinmektedir. Bilinçli olarak yakma eylemi olan sabotaj, yangın sebepleri arasında yer alır.
• Sıçrama: Gerekli önlemlerin alınmaması, bir binadaki yangının yandaki binalara ve arazilere sıçradığını göstermiştir.
• Doğa olayları: Yangın sebeplerinin bazıları doğa kaynaklı olabilmektedir. Yıldırım düşmesi, rüzgâr nedeniyle kopan tellerin birbirine sürtmesiyle oluşan kıvılcım ya da kuru otların tutuşmasıyla başlayan yangınlar görülmektedir. Yangın eğitimi konuları arasında yer alan bu yangınlar konusunda tam olmasa da tedbir almak mümkündür.
• Piromani: Çok sık görülmese de ‘yangın çıkarma hastalığı’ olarak bilinen piromani hastalarının sebep olduğu yangınlar bulunmaktadır. Bazı orman yangınlarının müsebbibinin piromani hastaları olduğu belirlenmiştir.

Bina Yangın Ekipleri ve Görevleri

Kanunlara dayandırılan işyerlerinde acil durumlarla ilgili maddeler ile binaların yangından korunmasıyla ilgili maddeler, bina yangın ekiplerinin nasıl oluşacağını ve görevlerini net şekilde belirlemiştir. Yangın eğitimi alarak görevlendirilen ekipler, yönetmeliklerde belirtilen şekilde oluşturulmak zorundadır. Buna göre, işveren tarafından şu ekipler oluşturulmalıdır:

• Söndürme ekibi
• Kurtarma ekibi
• Koruma ekibi
• İlkyardım ekibi

İşverenin kurmakla yükümlü olduğu bu ekipler, tehlike sınıfına ve personel sayısına göre değişiklik göstermektedir. Yönetmeliğe göre; çok tehlikeli sınıfta 30, tehlikeli sınıfta 40, az tehlikeli sınıfta da 50 çalışana kadar uygun donanıma sahip, yangın eğitimi almış en az birer çalışanı görevlendirmek zorunluluğu vardır.

Acil durum ekipleri nasıl oluşturulmalı? Yasa gereği zorunlu olsa da yangın için eğitim almış acil durum ekipleri, toplu insanların bulunduğu her yerde büyük önem taşımaktadır. Yangın ekibine seçilecek kişilerin doğru bilgileri almaları, el becerileri konusunda usta ve acil durumlarda paniklemeyen kişilerden seçilmesi tavsiye edilmektedir.

Yangın ekibi üyesi herhangi bir yangını gördüğünde ya da yangın anından itibaren aldığı yangın eğitimi dâhilinde müdahaleye başlamalı ve 112’ye haber verilmesini sağlamalıdır. Telsiz gibi bir cihazla diğer ekip üyeleri ile irtibatı sağlamalıdır. İş güvenliği uzmanı başta olmak üzerde yetkililerin uyarılması gerçekleşmelidir. Yangına müdahale sürerken canlıların tahliyeleri sağlanmalı, itfaiyenin müdahalesi ile birlikte talimatlara uyulmalıdır.

Yangın Söndürme Cihazları Nasıl Kullanılır?

Yangın risk raporu doğrultusunda her işletmenin yangını söndürmek için kullanılan cihazları bulundurmaları gerektiği ve bu cihazlar sayesinde pek çok yangının büyümeden söndürüldüğü unutulmamalıdır. Yangın için eğitim sırasında en çok önem verilen bir konu da söndürme cihazlarının nasıl kullanılacağıdır. Yangın söndürme cihazları, prensip olarak alevle oksijen bağlantısını keserek ısıyı düşürmeyi amaçlar. Cihazların içinde bunu sağlayacak kimyasallar bulunmaktadır.

Hem teorik, hem de pratik yangın için eğitim ile kullanımı öğretilen yangın söndürme cihazlarının kullanımı da uluslararası standartta belirlenmiştir. Öncelikle rüzgâr arkaya alınarak yangına müdahale etmek gerekir. Tehlikeli olmayacak mesafede ateşe yaklaşılır, doğru duruş pozisyonu alınır, tetik kilit mekanizması çıkarılarak tetiğe sonuna kadar basılır. Çıkan toz alevlere doğru püskürtülür ve önden arkaya doğru bir hareket izlenir. Yangının söndüğünden emin oluncaya kadar bu işlem gerçekleştirilir.

Dikkat edilmesi gereken diğer bir önemli konu da yangının sınıfına göre söndürücü ile müdahale edilmelidir. Yağ yangınına su ile müdahale etmenin alevleri daha da büyüteceği, faydadan çok zarar getireceği gibi detaylar yangın eğitimi sırasında anlatılmaktadır. Bu eğitimler ile yangını söndürmek için kullanılan cihazların doğru kullanımı ve felaket boyutuna varmadan yangınların önlenebilmesi mümkündür.

Yangın Söndürme Cihazlarının Bakımı ve Kontrolü Nasıl Yapılır?

İlgili merciiler tarafından sıkı kontrollerin de uygulandığı, söndürme cihazlarının bakımı asla aksatılmaması gereken hayati bir konudur. Yangın için eğitim sonrası oluşturulan yangın ekibi içinden görevlendirme ile yangın için söndürme cihazlarının durumu kontrol altında tutulmalıdır.

Yangın analiz raporunda belirlenen tipte ve uygunlukta yerleştirilen cihazlar, aylık olarak kontrol ve kayıt edilmelidir. Bu kontrollerde cihazların yerinde doğru şekilde durup durmadığı, basınç durumları, deformasyona uğrayıp uğramadığı incelenir. İşletmenin; yangın için eğitim almış ekip üyesinin gözetiminde, yangın söndürme cihazlarının bakımı en az yılda bir kere periyodik şekilde yapılmalıdır. Bu kontroller ancak TSE hizmet yeterlilik belgesi almış, ortak sağlık ve güvenlik birimleri gibi firmalar tarafından yapılabilmektedir.

Yangın Anında Hareket Tarzı Nedir?

Kişinin, yangın anında nasıl hareket edeceğini bilmesi hayati önem taşımaktadır. Toplu bulunulan yerlerde bu durum bir sistem dâhilinde yürütülmektedir. Yangın için eğitim dâhilinde en çok önem verilen konulardan biri yangın anındaki hareket tarzıdır. Hareket tarzının nasıl olacağı uluslararası standartlarla belirlenmiştir ve en büyük görev, acil durum ekibi üye ve yöneticilerine düşmektedir.

Bu arada yangın anında hareket tarzı yangın çıkmadan önce yangın eğitimi ile periyodik şekilde tatbik edilir. Acil durum ekibi yöneticisi kriz masasının toplanmasını sağlar ve kurtarma ekibinin acil durum toplanma sahalarına sevk eder. Ekip, acil durum hakkında net bilgiler aldıktan sonra kurtarma operasyonu için gerekli teçhizat ve makinelerin bulunduğu acil durum deposundan alır. Yangın için eğitim alarak ne yapacağını harfiyen öğrenen acil durum ekibi, diğer insanların güvenli toplanma bölgesine sevkini sağlayarak itfaiye ve diğer kurtarma ekiplerinin koordinasyonuna dâhil olur.

Yangından Korunma Giysileri ve Yangın Teçhizatları

Yangına ilk müdahaleyi yapan ekibin yangından korunmak için giysilere sahibi olması, yangına hızlı müdahale için gerekli teçhizatın da sağlanması gerekmektedir. İş sağlığı ve güvenliği kapsamında, ekiplerin kurulması, yangın eğitimi verilmesi ve gerekli donanımın sağlanması kontrol edilen ve standartları olan bir gerekliliktir. Bunların başında ekibe çok gerekli olan yangında kullanılacak giysiler gelir. Özel oluşturulan acil durum ekibinin, yangın esnasında plan dâhilinde hareket ederken başvurduğu ilk gereçler giysiler ve teçhizatlardır.

Yangından korunmak için giysiler, teknolojik tekstilin bir tezahürüdür ve alevle mücadelenin modern yapı taşlarından biridir ve özelliklerine göre kategorilere ayrılmıştır. Yangın için eğitim sırasında da anlatılan yangından korunma giysileri kategorileri şu şekilde belirlenmiştir:

• Yangına Yaklaşma Elbisesi: Ceket ve pantolon olmak üzere iki parçadan oluşur ve nomex kumaş ismi verilen ısıya dayanıklı alaşımlardan oluşur. Dış kumaş nem bariyeri, ısı bariyeri ve iç astar olmak üzere 4 önemli bölümü bulunan nomex elbise yüksek ısıyı büyük oranda engelleyip, personeli korur. Yangın için eğitim almamış, nasıl kullanacağını bilmeyen kişilere kullandırılmamalıdır.
• Kurtarma Elbisesi: Yangın alanı dışında ısıdan uzak bölgelerdeki personelin rahat ve güvenli çalışılması için kullanılmaktadır.
• Alüminize Elbise: Mahsur kalan birini kurtarma ya da gaz yangınlarında vana kapatma gibi alevlerin arasından kısa süreli geçişlerde kullanılan özel bir giysidir. Özel kaplaması ve katmanları, üretim teknolojisi sayesinde 1000 derece sıcaklığa kadar dayanıklıdır. Isıyı geri itme ve izolasyonla yangın eğitimi almış personeli koruma mantığı üzerine çalışır. Bu özel elbise, asla çatlamaz, kırılmaz, gaz ve petrol ürünlerine karşı dayanım sağlar.

Giysilerle birlikte, itfaiyeci çizmesi, bareti ve eldiveni,  temiz hava tüpü bulunan solunum cihazları da, yangından korunma için giysiler içinde yer alır. Kullanım şekli eğitim sırasında personele anlatılmaktadır.

Yangın teçhizatları ise bina içindeki yangın sistemleri dâhilinde oluşturulmaktadır. Teçhizatlar işletmede her zaman kullanıma hazır halde beklemek durumundadır. Yangın teçhizatları arasında; yangın tüpleri ilk sırada yer alırken, bina içi ve dışındaki yangın dolapları, yangın hidrantları, mobil söndürme cihazları bulunmaktadır. Bu teçhizatları kullanmak yangın eğitimi ve sertifika gerektirmektedir.

Yangın Sertifikası Nedir?

Alevlere müdahale edebilmek, kurtarma faaliyetlerine katılmak bir yetkinlik gerektirdiğinden bu konuda sertifika ön koşuldur. Binaların yangından korunması hakkında maddeler ve işyerlerinde acil durumlar hakkında maddeler kapsamında kurulması zorunlu olan acil durum ekipleri içinde görev alan personelin sertifika alması şarttır. Yangın için eğitim kapsamında verilen bu sertifika, yetkinliğin bir göstergesidir.

Bina içinde oluşabilecek acil durum ve yangınların önlenebilmesi, acil durum esnasında doğru davranışın sergilenebilmesi eğitimle mümkündür. Bu eğitimlerde alevlerle mücadele ve söndürme, yangını önleme ve başlaması durumunda kayıpları en aza indirme konusunda yetkinleşen personelin yangın sertifikası sahibi olması gerekmektedir.

Yangın için eğitim almamış, dolayısıyla sertifikası olmayan kişi acil durum ekiplerine dâhil edilemez. Bakanlıkça yetkili kılınan ortak güvenlik ve sağlık birimleri yangın sertifikası konusunda da yol gösterici olabilmektedir.

Yangın Eğitimini Kimler Verebilir?

Yangına doğru müdahalenin yolu, doğru eğitimden geçmektedir. Kanunlara dayandırılan yönetmelikler çerçevesinde yangın eğitimini kimlerin hangi kategorilerde verebileceği belirlenmiştir. Uluslararası deneyimlere dayanılarak eğitimi verebilecek kişilerin de uzmanlaşması sağlanmış ve yangın gibi bir felakette en kısa sürede sonuca ulaşılması hedeflenmiştir.

Eğitim mensupları da uzmanlık alanlarına göre, 1 ila 6’ncı sınıflar arasında değerlendirilirler. İşletmelerde çalışanlara eğitimi verebilmek için 1’nci seviye yangın eğiticisi olmak yeterlidir. Bu eğitmen, tüm çalışanlara hem teorik hem de pratik eğitimi verebilecek düzeydedir. Yangın eğitimi kapsamında uzmanı; yangına müdahale, söndürme, araç gereçleri kullanma eğitimlerini verip uygulamaları gösterebilir. Ortak sağlık ve güvenlik birimi (OSGB) uzmanlaşmış kadroları ile mevzuata uygun sertifikalı eğitimleri sağlıklı bir şekilde verebilmektedir.

Yangın Mevzuatı Nedir?

Asırlar boyu yangınlarla mücadele etmek zorunda kalan insanoğlu, bu tecrübesini yangın için eğitimle ve ortak akılda birleştirmeyle başarmıştır. Bu tecrübeler, felaketlerin önlem alınırsa önlenebileceğini ortaya koyduğundan her ülke kendi yangın mevzuatını oluşturmuştur. Ülkemizde de bu konuda kanunlar ve yönetmelikler bulunmaktadır.

Binaların yangından korunmasıyla ilgili maddeler ve işyerlerinde acil durumlarla alakalı maddeler doğrudan yangın ve acil durumlara karşı alınması gereken önlemleri, afet sırasında ve sonrasında yapılacakları belirlemektedir. Yangın eğitimi kapsamında iş güvenliği ve sağlığı kanununda da acil durumlar için bölümler ayrılmış ve neler yapılması gerektiği belirtilmiştir. Bu yönetmeliklerin neredeyse tamamının eğitimle alakalı olduğu özellikle yangın için eğitim bölümüne özel yer ayrıldığı görülebilmektedir.

6331 Sayılı İSG (İş Güvenliği Kanunu)

Dünyanın temel direği üretimin sağlanabilmesi için ülkelerin olmazsa olmaz kanunlarından biri iş sağlığı ve güvenliği kanunlarıdır ve yangın için eğitim bu kanun kapsamındadır. En kapsamlı uygulamayı başlatan Amerika Birleşik Devletleri’nin ardından neredeyse tüm ülkelere yayılan yasa ile hem işverenin hem de çalışanın sağlığı ve hayatını koruma altına alınmaktadır.

Kanun, iş güvenliği ve sağlığı konusundaki sorumluluğu işveren ve çalışan arasında paylaştırmaktadır. Bu sorumlulukların başında da iş kazalarını ve afetleri önlemek gelir. Kanunun pek çok maddesinde açıkça yangın eğitimi konusuna yer verilmektedir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 11’nci maddesinde ‘acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım’ başlığı bulunmaktadır. Başlık, yangın için eğitim bölümünü de kapsamaktadır. Bu maddede, yangın gibi acil durumlarda yapılması gerekenleri açıkça belirtmekte ve işveren ile çalışan sorumluluğunun sınırlarını çizmektedir.

İşverene acil durum planı yapma zorunluluğu getiren kanun, bu plan dâhilindeki ekipman ve teçhizatı sağlamakla, eğitimleri de vermekle yükümlü kılınmaktadır. Bu kapsamda yangın eğitimi yer almakta olup, iş sağlığı ve güvenliğinin (İSG) sağlanabilmesi için kanunun ve yönetmeliklerin kurallarına uymak gerekir. Ayrıca kanuna tabi tüm işletmeler bu durumdan sorumludur. Bu konuda ortak sağlık ve güvenlik birimleri kanunun tüm maddelerinin harfiyen uygulanması, yangın için eğitim verilmesi konusunda destek vermektedir.

Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik

Yangın çok ciddi yıkımları beraberinde getiren ve sonuçları ağır olan bir felakettir. Ancak önlenebilir olması, büyük bir kazanımdır. Asırların getirdiği bu tecrübe ile kazanılan toplumsal bilinç ülkemizin de binaların yangın korunması hakkında yönetmeliğin çıkarılmasına vesile olmuştur. Yangın eğitimi konusuna özellikle vurgu yapan ve 2007 yılında yürürlüğe giren yönetmelik yangınları en aza indirmeyi amaçlar.

Uygulanmaya başlandıktan sonra önemli değişiklikleri de beraberinde getiren yönetmelik, pek çok canın kurtulmasını da sağlamıştır. Çünkü yangın için eğitim ile yangınların en aza indirilmesi, can ve mal kayıplarının yaşanmaması, önlem alınması ve alınan önlemin denetlenmesinden geçmiştir. Yönetmelik, yangın öncesinde ve sırasında alınacak önlemleri beyan etmektedir. Ayrıca yönetmelik, organizasyonun, denetimin, eğitimin esaslarını açıklamaktadır.

Yönetmelik, standartları belirlemektedir. 11 kısımdan oluşan yönetmelikte; görevler, yetki ve sorumluluklar, binaların kullanım sınıfları, tehlike sınıflandırması, yapılarda kullanılacak malzemeler, otoparklar ve depolara kadar tüm alanlar için standartlar belirlenmiştir. Yönetmelik ayrıca acil durum planlarının yapılmasını ve acil durum ekiplerinin oluşturulmasını da zorunlu kılmaktadır. Acil durum ekiplerine verilecek yangın eğitimi kısmı ve eğitimin nasıl olacağı yönetmelikte belirlenmiştir.

Yönetmelik, eğitim gibi çok önemli bir konuda işverene özel eğitim kurumlarıyla işbirliği yapma fırsatı sunmuştur. Ayrıca yönetmelik, ilgili kurallara uygun şekilde yangın için eğitim veren yerlerden çalışanların eğitim alabileceğini beyan eder. Böylece çalışanlar özel okul, kurs ve dershanelerden eğitim hizmeti alabilirler, diyerek referans verdiği ortak sağlık ve güvenlik birimi (OSGB) bu konuda da tüm gereksinimleri karşılayabilmektedir. Yönetmelik gereği kurulması gereken acil durum ekiplerine verilecek yangın eğitimi de profesyoneller tarafından verilmektedir.

İş Yerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik

Çoğu insanın en az gününün yarısını geçirdiği çalışma alanlarında, istenmese de acil durumlarla karşılaşılabilmektedir. İnsanların toplu bulunduğu alanlarda yaşanabilecek felaketlere karşı önlemler geçmişten alınan dersler ışığında geliştirilmiştir; yangın için eğitim de bunlardan biridir.

Bu kapsamda 2013 yılında 5 kısımdan oluşan iş yerlerinde acil durumlar hakkında yönetmelik yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik, yaşanabilecek acil durumların önlenmesi ve bu durumla karşılaşılması durumunda neler yapılması gerektiğini belirleyen kurallar dizisi getirmektedir. Yönetmeliğin önlenebileceğini belirttiği en önemli acil durumların başında yangınlar gelmektedir. Yangın eğitimi ile bu durumun sonlandırılamasa bile azaltılacağı belirtilmektedir.

Yangın için eğitim bölümünü de içeren; işyerlerinde acil durum planlaması yapılmasını zorunlu hale getiren yönetmelik, oluşabilecek acil durumu önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım gibi konularda düzenleme getirmektedir. Yapılması gereken çalışmalar ile acil durumun yaşanması halinde güvenli olarak yönetilmesi bu yönetmelik sayesinde mümkün olmuştur.

Yönetmelik, yangın eğitimi alacak ve acil durumlarda görevlendirilecek çalışanların belirlenmesini zorunlu hale getirmiştir.  Ayrıca yönetmelik, işverene açıkça sorumluluklar yüklemiştir. Bunun başında planlama ve oluşabilecek sorunların önceden belirlenmesini sağlayacak risk analizleri bulunmaktadır. Bu çerçevede her türlü tedbir, ekipman ve teçhizatı temin etmek işverenin sorumluluğuna verilirken, her çalışanın da eğitimden geçirilmesi gerekmektedir.

Acil durumlara karşı eğitimin önemi asla yadsınamaz. Tarihte yaşanan acı tecrübeler göstermiştir ki, yangın uzun yıllar silinmeyen izler bırakan büyük bir travmadır. Bu travmayı yaşamamak ancak yangın için eğitim almakla mümkün olabilmektedir. Ülkemizde çıkarılan yasa ve yönetmelikler, her çalışana işveren tarafından eğitim verilmesini zorunlu kılmıştır. Bu zorunluluk, insanların hayatta kalma becerilerini güçlendiren önemli bir eğitimi beraberinde getirmiştir.

Yaşamın her alanında insanların karşılaşma ihtimali bulunan yangına karşı önlem almak herkesin topluma karşı alması gereken bir sorumluluktur. Hem işverenlere hem de çalışanlara iş sağlığı ve güvenliğinin her alanında sınırsız hizmet veren ortak sağlık ve güvenlik birimi, yangın eğitimi konusunda da çalışanın ve üretenin yanındadır.