Her geçen sene sanayileşmenin artması ile beraber çalışma alanlarında alınması gereken bazı önlemler arasına iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri girmiştir. Üretim ve işletme sahalarında alınan önlemler çalışanların daha sağlıklı iş çıkarabilmeleri için gereklidir.
Bu önlemler ile beraber olası kaza durumları önceden tespit edilir engellenmektedir. İSG yönetim sistemleri çalışma sahalarında meydana gelebilecek olası kazaları engellemek için oldukça mühim kuralları içermektedir. İş güvenliği adı altında alınan kurallar ile birlikte çalışanlar sahada daha güvenilir ortamlarda işlerini sürdürmektedir. Güvenlik yönetim sistemlerinin zayıf olduğu sahalarda ise iş kazaları meydana geldiğinde çalışanlar yüksek oranda zarar görebilir.
İş sağlığı ve güvenliği yönetiminden sorumlu olan uzmanlar çalışma sahasındaki çalışanların güvenliğinden sorumlu olan kişilerdir. İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri çalışmalarını yaparak, şirketlerde çalışan kişilerin sağlıklı çalışması için hazırlıklar ve önlemler alırlar.
Ayrıca iş güvenlik uzmanları sadece anlık kazalardan sorumlu değildir. Aynı zamanda mesleki yıpranma gibi uzun dönemli olumsuz sonuçlara sebebiyet verebilecek her türlü durumlardan çalışanları korumak için önlemler almalıdır. Bu yüzden bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanının şirketler için önemi oldukça fazladır.
İçindekiler
İş Sağlığında Temel Prensipler
Her firma sahibi çalışanlarının hem fiziksel hem de psikolojik olarak korunmalarına özen göstermelidir. Bu çerçevede bir İSG yönetim sistemleri devreye girmektedir. Bunun için iş sağlığı ve güvenliği uzmanları çalışanlar adına pek çok önlem alarak şirket adına onlara daha güvenli bir saha sunar.
Bir sorumlu olarak belirli prensipler bünyesinde çalışmakta olan uzmanlar sadece çalışanların değil aynı zamanda üretim güvenliği gibi faktörlerle de ilgilenmelidir. Genel olarak iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında bir iş güvenliği uzmanının temel aldığı prensipler aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
- Çalışanların Güvenliği: Bir iş güvenliği uzmanının en temel amacı budur. Şirket çalışanlarını olası iş kazası ya da meslek hastalıklarına karşı korumalıdır. Bunun dışında sadece fiziksel olarak değil iş hayatında psikolojik hasarların da alınması engellemelidir.
- Üretim Güvenliği: Bir firmada üretilen ürünlerin daha sağlıklı bir şekilde satışa çıkması oldukça mühimdir. Güvenlik uzmanları üretim verimliliğini sağlamakla beraber aynı zamanda üretilen ürünlerin daha da verimli olabilmesi için çalışmalar sürdürmektedir.
- İşletme Güvenliği: İş sağlığı ve güvenlik uzmanlarının dikkat ettiği bir diğer husus ise işletmenin güvenli bir ortamı olmasıdır. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında iş yerinde alınan tedbirler ile iş kazaları ya da güvensiz çalışma ortamlarından dolayı meydana gelebilecek kazalar da önlenir. Bu kazalar makine arızalanmaları, patlama olayları ya da yangın gibi hem firmaya hem de çalışanlara ciddi hasarlar verebilecek kazalardır. İSG yönetim sistemleri adı altında bu tür olası kazaların da önüne geçilir.
Çok Yönlü Bir Çalışma İsteyen İSG
Yukarıda belirtilen çalışma prensipleri İSG yönetim sistemleri için gerekli olan hususlardır. İş güvenliği uzmanlarının amaçlarından da anlaşılacağı üzere bu iş çok yönlü bir çalışma ister. Çalışma esnasında firmalara göre tıp, fizik, kimya, psikoloji ve daha pek çok bilimlerden yararlanılmaktadır.
İSG uzmanlarının çalışma alanları tüm iş kollarını kapsamaktadır. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında her iş kolunda ise daha farklı çalışma şekilleri olabilir. Bir fabrika sahasında alınması gereken önlemler daha farklı olurken sanayi alanında daha farklı kurallar koyulabilir. Bu yüzden ilk olarak çalışma alanının riskleri ve olumsuz koşulları belirlenmelidir. Daha sonra bu koşullar için alınabilecek önlemlere karar verilir. İş güvenliği ve sağlığı sektörü her aldığı karar da daha da gelişerek ilerler.
TS (OHSAS) 18001 İSG Yönetim Sistemi
TS OHSAS 18001, iş yerlerinde herhangi bir şekilde meydana gelebilecek olası bir kaza durumunda, bu kaza risklerini en aza indirmek ve iş sağlığı güvenliği ile ilgili gereken tüm yasal hükümlülüklerin yerine getirilmesi için geliştirilen bir sistemdir. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kuruluşlara pek çok fayda sağlayan bir sistem olarak karşımıza çıkar. TS OHSAS 18001 ile kuruluşlar kendi olası risklerini kontrol eder ve performanslarını iyileştirmek için alınması gereken önlemleri fark ederler. Bu yönetim sistemi uluslararası uygulanan bir sistemdir.
İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri denilince akla gelen ilk sistemlerden olan TS OHSAS 18001, her alanda yararlanılan bir sistemdir. Her türde işlerde, sektörde ya da şirketlerde faaliyet göstermekte olan tüm organizasyonlarda, güvenliğin saplanabilmesi için etkin bir araçtır. Bu sistem çalışma şartlarının tüm stratejilerine uyumludur ve sistematik bir şekilde çalışan bir süreci kapsamaktadır.
TS OHSAS 18001’in belgelenmesi, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında kuruluşların faaliyetleri ve olağandışı durumlardan kaynaklanan riskleri belirlenmektedir. Bu sistem ile beraber kurum ve kuruluşların iş sağlığı güvenliği politikasına uymakta olduğu da kanıtlanır. Aynı zamanda sadece güvenlik kurallarına uymakla kalınmaz, firmaların gelişimi için de oldukça faydalı kapsamlı bir sistemdir.
Kapsam
İSG yönetim sistemleri pek çok çalışana, kuruma ya da kuruluşa uygulanan kuralları kapsamaktadır. Çalışan ve kurumun güvenliği için oldukça önemli olan bu yönetim sistemleri belirli alanlara göre değişkenlik göstermektedir. Her çalışma ortamının farklı şartları olduğu için iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsam alanları da farklıdır. Buna göre daha farklı güvenlik ve sağlık önlemleri alınabilir. Peki, bu kanunlar kimlere uygulanabilir ya da kimlere uygulanamaz? İş sağlığı ve güvenliği kanunlarının kapsama alanı nedir?
İSG yönetim sistemleri belirli kanunları olan sistemlerdir. İş yerlerinin faaliyetleri ya da kapsam alanları fark etmeden bu kurallar uygulanır. Aynı zamanda yine iş yeri kapsamında çıraklar, ustalar, çalışanlar, stajyerler ve yöneticiler gibi her alanda çalışan kişilere de uygulanmaktadır. Bundan da anlaşılacağı üzere iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri aşağıdaki sektörlere uygulanır:
- Özel kurum ve kuruluşlar kullanmalıdır.
- Şube veya merkez olan tüm firmalar bu sisteme tabidir.
- Ustadan çırağa kadar tüm çalışanlar yönetim sistemi kapsamındadır.
- Alan ayrımı olmadan tüm iş yerleri bu kanunların kapsama alanına dâhildir. İster esnaf isterse de dükkân sahibi olsun, bu faaliyetler her kurum ve kuruluşta gerçekleştirilmelidir. Aksi durumlar olası kazaların önüne geçilemez olunur.
Bunun dışında iş sağlığı ve güvenliği sistemlerinin kapsamadığı alanlar ise;
- MİT ve TSK faaliyetleri sisteme dâhil değildir.
- Acil ve afet durumlarında alınan faaliyetler İSG kapsamında değildir.
- Evlerde hizmetli olarak çalışan kişiler kapsam dışıdır.
- İnfaz esnasında olan hükümlü ya da tutukluların olduğu durumlardır. Bu durumlarda iş sağlığı ve güvenliği kanunları geçerli olmaz.
Görüldüğü gibi iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kanunları pek çok kapsama alanına sahiptir. Bu kanunlar iş alanında oldukça geniş bir alanı kapsayabilir. İş güvenliği kapsamında alınması gereken tedbirler çalışanları ve yöneticileri korumak için oldukça mühimdir. Alınmadığı ya da ihmal edildiği durumlarda ise firma yöneticileri oldukça sorunlu bir döneme girebilir.
Tanımlar
İş sağlığı ve güvenliği için alınan önlemler belirlenirken 6331 sayılı kanun baz alınmaktadır. Bu kanuna bağlı olarak çıkarılan her türlü yönetmelik ve genelgeler, sektörlere göre farklı olarak belirlenmektedir. Her bir sektörde aynı iş koşullarının uygulanması mümkün değildir. Bazı sektörler daha çok güvenlik önlemleri gerektirirken bazı sektörler psikolojik önlemler isteyebilir.
Fakat bir kuruluşun temel olarak baz alması gereken standartlar asgari standartlardır. Bu standart ise iş güvenliği açısından bir başlangıç sistemi olarak değerlendirilebilir. Temel iş güvenliği önlemleri adı altında alınması gerekilen önlemler çalışanların uygun eğitim alması ve oryantasyondan geçmesi gibi önlemlerdir. Bu şekilde çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri konusunda eğitimli iyi hazırlıklı bir şekilde işlerini yapabilmektedir.
İSG yönetim sistemleri adı altında verilen bu eğitimler oldukça önemlidir. Çalışanların mutlaka iş öncesi bir eğitim alması ve psikolojik olarak bir süreçten geçmesi gerekir. Bu unsurlar iş güvenliği ve çalışma koşullarını etkilemektedir. Çalışan kişilerin nasıl bir ortamda çalışacakları, hangi iş makinelerini kullanacaklarını bilmesi gerekir.
Aynı zamanda çalışacakları ortamlarla olan uyumları da baz alınmalıdır. Çalışan alanla uyum, çalışma arkadaşları ile uyum gibi faktörler yönetim sistemlerini etkilemektedir. Bu tür önlemler iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında işçi herhangi bir mesleki rahatsızlığa yakalandıktan sonra değil, mutlaka öncesinde alınması gereken önlemlerdir. Aksi takdirde mevzuat iş güvenliği ve sağlığı uzmanlarını olası kötü durumlarda sorumlu olarak tutar.
Durum Tespiti
Bir işveren, iş yerinde risk değerlendirmesi ve de acil durum tespitleri yapmalıdır. Bu değerlendirmeler iş kazaları ve mesleki rahatsızlıkların önlenmesi için gerekli olan tüm yaklaşımları kapsamaktadır. Bu çalışmaların şartlarını ise İSG risk değerlendirmesi yönetmenliği düzenler. Kurumların risk değerlendirmesi, durum tespitleri, çalışma yapılırken yardım aldıkları her alan çalışma sürecine destek olmaktadır.
Durum tespiti çalışmaları bir ekip ile yapılmaktadır. Risk değerlendirme ve durum tespit ekipleri pek çok elemandan oluşur. İş güvenliği uzmanları, iş yeri hekimleri ve çalışan temsilcileri gibi kişilerden oluşan bu ekip iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında riskleri belirlemelidir. Uzmanlar, belirledikleri riskler ile çalışma ortamını daha güvenilir yapmalıdır. Ayrıca İSG uzmanları bu konuda çalışmalarını sürdürmelidir. Böylece kurum ve kuruluşlar daha sağlıklı hizmet alanı sunar. Sonuç olarak; İSG yönetim sistemleri her firmanın zorunlu olarak uyması gereken kuralları kapsamaktadır.
İnceleme Sonucu
Her kurum ve kuruluş iş kazaları oluşmasın diye önlemler almaktadır. Bu kazaların önlenmesinde iş güvenliği ve sağlık uzmanlarının katkısı oldukça büyüktür. Olası iş kazalarının önceden analiz edilip tekrarlanmaması için alınan önlemler büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden önceden medyana gelen iş kazaları uzmanlar için büyük önem taşır. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında iş kazaları araştırma raporları; kaza ile ilgili olan tüm bilgileri içermektedir. Uzmanlar, kaza ya da kazaya neden olan tüm bilgilere bakar. Böylece meydana gelecek olası kazaların önüne geçerler.
İSG uzmanları, inceleme raporlarında kaza nedenleri ve tedbirlerine yer verirler. Bu raporda sadece kaza değil aynı zamanda kazanın akışı da yer alır. Fakat bu inceleme raporları olası kazaların önüne geçilmesine engel olmaz. Elde edilen bilgiler sonucunda mutlaka kök analiz de yapılmalıdır. Bu analizler yapılırken alanında uzman iş sağlığı ve güvenliği ekiplerinden yardım almak gerekir. İnceleme raporları ile daha sıkı önlemler alınarak olası kazalar engellenmelidir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası
Firmaların güvenlik ve sağlık açısından aldığı pek çok önlem vardır. Bunlardan en önemlisi ise iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında iş sağlığı ve güvenliği politikasıdır. Bu politikanın hazırlanması için uzmanlar tehlikeleri belirler. Ayrıca riskleri değerlendirirler. Değerlendirdikleri durumlar sonucu ise bir politika hazırlarlar. Peki, bu politika neler içermektedir?
Bir iş sağlığı ve güvenliği politikası, şirketlerin önleme kültürü oluşturması ve İSG yönetimini daha da iyi bir hale getirmeleri için önemlidir. Politikanın içermesi gereken hususlar ise;
- İş kazaları ve mesleki nedenlerden meydana gelecek hastalıkları önlemek, sağlıklı koşullar sağlamak,
- Yasal gereksinimler ile uyumlu taahhütleri belirtmek,
- Çalışan ve yöneticilere iyi bir eğitim verilmesi,
- Çalışanlar ile sürekli iletişim halinde olmak, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri hakkında geliştirmeler yapmak,
- Hedef belirlemek ve bunlar için çeşitli sistemler oluşturmak,
- Bilgilendirme amaçlı pek çok iletişim kanalı oluşturmak,
- Düzenli olarak yönetimlerin gözden geçirilmesini sağlamak gibi pek çok husus içermektedir.
İş sağlığı ve güvenliği ve sağlığı politikası hakkındaki çalışmayı firma içerisinde çalışmakta olan iş güvenliği uzmanları hazırlamalıdır.
Politika
Kurum ve kuruluşların oldukça önem verdiği husus güvenliktir. Bir firmada güvenliği sağlamak, üretim ve faaliyetleri de etkileyen bir unsurdur. İşletme ürettiği üründen verim almalıdır. Ayrıca işletme çalışanların kaliteli bir şekilde çalışmasını sağlamalıdır. Bu durum her zaman firmaya ve müşteriye olumlu olarak geri döner.
Çalışanlar ve yönetimde olan kişiler, politika hususuna dikkat etmelidir. İş güvenliği ve sağlığı politikası firma içerisinde gereklidir. Böylece herkes iyi ortamlarda çalışır. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında bir iş güvenliği uzmanı politika hazırlamalıdır. Çünkü daha steril ve risksiz ortamlarda çalışmak için bu gereklidir.
Uzmanlar, İSG yönetim sistemleri adı altında politika hazırlar. Özellikle de olası hastalıkların önüne geçmek için bu oldukça mühimdir. Çalışma alanında iş kazaları olur. Ayrıca çalışanlar uzun süre sonra mesleki hastalıklara yakalanır. Bu gibi durumların önceden tespit edilip önüne geçilmesi gerekir. Bu tür durumlarda her firmanın bir politikasının olması çok önemlidir.
Planlama
Günümüzde teknolojinin gelişmesi pek çok iş sektörünü etkileyen bir durum olmuştur. Özellikle sanayi sektörü teknolojiyle birlikte hızlı bir şekilde gelişmeye başlamıştır. Sektörün gelişmesi beraberinde iş kazalarını da getirmektedir. Özellikle de sanayi gibi alanlarda iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında İSG oldukça dikkate alınmalıdır. Dünya geneline bakacak olursak Türkiye en çok iş kazalarının yaşandığı ülkedir. Bunun nedeni ise iş güvenliği ve sağlığına dikkat edilmemesidir.
İSG yönetim sistemleri olası kazaların önüne geçilmesi için gereklidir. İSG uzmanları, işverenler ve işçilerin bu kazalardan etkilenmemeleri için çalışır. Bunun için uzmanlar, bir planlama süreci hazırlar. Daha sonra İSG uzmanları firmalara göre uygun politikalar sunar.
Bunun dışında işçilerin daha iyi ortamlarda çalışmaları önemlidir. Bu sebeple İSG uzmanları düzenli aralıklarla denetlemeler yapar. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında yaptıkları denetlemeler ile işyerlerinin durumlarını incelerler. Böylece uzmanlar eksik olan sorunları belirler. Daha sonra bu eksiklikleri en iyi şekillerde gidermek gerekir. Ayrıca işletme tedbirler almalıdır. Kısacası işletmeler araştırmalar ve önlemler alır. Sonuç olarak; çalışma ortamı daha sağlıklı ve güvenli bir hale gelir.
Tehlike Sınıfları
Her firma iş sağlığı ve güvenliği açısından üç farklı tehlike sınıfına ayrılmaktadır. Uzmanlar bu sınıfları az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak üç alanda inceler. Bu tehlike durumu belirlenirken işyerlerinde yapılan işler dikkate alınmaktadır. Bunun dışında İSG uzmanları, her tehlike sınıfına farklı iş güvenliği ve sağlığı sistemi uygular.
Her sınıftaki risk daha farklı olduğu için alınan önlemler değişmektedir. İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında bazı firmalar tehlike sınıflarına göre mutlaka önlemlerini arttırmalıdır. Tehlike sınıflarına dikkat edilmeden alınacak olan önlemler bazı durumlarda yetersiz kalır. Bazı meslek grupları tehlikeli işler ile uğraşırken bazıları daha az tehlikeli işler ile uğraşmaktadır. Bu yüzden ilk olarak işletmeler tehlike gruplarını belirlemelidir. Daha sonra işletmeler, iş güvenliği adı altında önlemler almalıdır.
Ülkemizde sağlık ve güvenlik ile ilgili alınması gereken önlemler belirli bir tehlike sınıfları için revize edilerek tekrar düzenlenmektedir. İş sağlığı ve güvenliği uzmanları ve iş yeri hekimleri aylık çalışma süreleri içerisinde bu tehlike sınıflarını belirlerler. Her firma tehlike sınıfına göre birbirinden farklı eğitim alır.
Ayrıca firmaların tehlike sınıfına göre risk analizi yenileme süreçleri farklıdır. Ayrıca acil durumlarda gerekli olan çalışan sayıları da değişmektedir. Uzmanlar tehlike sınıfını belirlerler. Bunun için çalışma ortamının risklerini değerlendirirler. Ayrıca olası hastalıkları göz önünde bulundururlar. Bir sanayi alanının tehlike riskini düşünelim. Bu sektörün riski, yanıcı maddelerin olduğu fabrikaya göre daha az olur. Belirlenen tehlike durumuna göre işletmeler birçok tedbir alır. Sonuçta OSGB ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kapsamında çalışır. Bunu firmaların tehlike gruplarına önem vererek yaparlar.